Page Text
________________
આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્ર પ્રવચનમાળા
___ मज्जत्यज्ञ: किलाज्ञाने, विष्टायामिव शूकरः ।
જ્ઞાની નિમ્નતિ જ્ઞાને, મફત માનસે | (૫/૧). એમણે એમની વાત કરવા માટે બે પાત્રો પસંદ કર્યા. એક તો ભૂંડ, બીજુ પાત્ર હંસ. એમ કહેવું છે કે જેમ ભૂંડ વિષ્ટામાં, ગંદકીમાં, મલિનતામાં, ગટરોમાં ડૂબે છે તેમ અજ્ઞાની સંસારના પદાર્થોમાં ગળાડૂબ ડૂબે છે. સંસારની માયાને અજ્ઞાન કહ્યું છે. સંસાર માટે બીજો શબ્દ અજ્ઞાન. અને અજ્ઞાન માટે બીજો શબ્દ માયા. માયા માટે બીજો શબ્દ સંસારના ભોગો. જેમ ભૂંડ વિષ્ટામાં મજ્જતિ-ડૂબે છે, તેમ સંસારના ભોગોમાં ડૂબેલો હોય તેને અજ્ઞાની કહેવાય અને છતાં વાત કરે જ્ઞાનની, તેને કહેવાય છે શુષ્કજ્ઞાની અને બીજું પાત્ર હંસ. હંસ બધે જોવા મળતાં નથી. તે માનસરોવરમાં રહે છે અને સાચા મોતીનો ચારો ચરે છે. એ બીજું ખાતા નથી.
“માનસરોવરનાં મોતી રે, ચૂગે નિત હંસલાજી રે.” કવિએ સરસ વાત કરી કે માન સરોવરના હંસલા માનસરોવરમાં રહે અને સાચા મોતીનો જ ચારો ચરે. ભૂંડ વિષ્ટામાં રહે અને હંસ માનસરોવરમાં રહે, તેમ અજ્ઞાની ભોગોમાં ડૂબે અને જ્ઞાની પોતાના આત્મસ્વરૂપમાં રમે. આત્મસ્વરૂપમાં ડૂબેલો હોય તેને કહેવાય છે અનુભવી, જ્ઞાની.
ક્રિયાડ એ જડ છે, એ બાહ્યક્રિયામાં રાચે છે, એ એની ધૂનમાં છે, એ કરે જાય છે, તેને અંતરભેદ નથી, તેના માટે પ્રશ્ન પણ નથી, કારણ કે તે જડ છે. ક્યારેક ક્યારેક તે જ્ઞાનમાર્ગનો નિષેધ પણ કરે છે. તે પંડિત નથી, તે વિદ્વાન નથી, બહુ શાસ્ત્રો વાંચ્યા નથી અને શાસ્ત્રો વાંચવાનો તેને રસ પણ નથી. આવો શાસ્ત્ર વાંચવા બેસે તો એની સેવામાં ચાર જણા હાજર થાય. પહેલાં બગાસું હાજર થાય, પછી બીજા નંબરે ઝોકુ, ત્રીજા નંબરે કંટાળો અને ચોથા નંબરે નિદ્રા ! બહુ વાંચ્યું, કેટલું વાંચવાનું? આ ચારેચાર તેની સેવામાં હાજર. બહુ શાસ્ત્રો વાંચ્યા નથી, રજુઆત કરવાની કળા નથી, એ બીજા માટે બહુ જોખમરૂપ નથી. આવો ક્રિયાજડ બીજાને આધ્યાત્મિક નુકસાન પહોંચાડી શકે તેમ નથી, બીજાને ઉન્માર્ગે તે ચડાવી શકે તેમ નથી, કોઈને ખોટે રસ્તે દોરી શકે તેમ નથી, કારણ કે તેની પાસે શાસ્ત્રોનું જ્ઞાન નથી, પણ સૌથી વધારે જોખમ તો શુષ્કજ્ઞાનીનું છે. તે પોતાને તો નુકસાન પહોંચાડે છે પણ સાથે બીજા હજારો લોકોને જોખમ પહોંચાડી શકે છે. તે હજારોનું અહિત કરી શકશે કારણ કે તેણે શાસ્ત્રો પણ વાંચ્યા છે, વિદ્વાન પણ છે, પંડિત પણ છે, શાસ્ત્રોનો વિસ્તાર પણ કરી શકે છે, બોલવાની કળા પણ છે, વાત કરી શકે તેમ છે, પોતે અજ્ઞાની છે છતાં પણ પોતે પંડિત છે, એવી કલ્પનાથી વાત પણ કરે છે.
મોહના આવેશમાં રહે છે, અહંકારથી ઉન્મત્ત પણ છે, લોકસંજ્ઞા પણ છે, માનપ્રતિષ્ઠા
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005521 |
| Book Title | Atmasiddhishastra Part 01 |
| Original Sutra Author | Shrimad Rajchandra |
| Author | Bhanuvijay |
| Publisher | Satshrut Abhyas Vartul |
| Publication Year | 2011 |
| Total Pages | 492 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |