Panchvastuk Prakaran Part 07

SR No.: 005514
Original Sutra Author: N/A
Author: Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2010
Total Pages: 460
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 348

ઉપર
સંલેખનાવસ્તુક | અભ્યધત મરણ / ભક્તપરિજ્ઞા / કુભાવના | ગાથા ૧૩૫-૧૬૩૬ ટીકાર્ય :
તે પ્રકારના ચિત્રરૂપવાળાં વેષ-વચનો વડે આત્માના અને જોનારા એવા પરના હાસને ઉત્પન્ન કરતો પોતે હસતો અને બીજાને હસાવતો, “હાસન'="હાસકર', એ પ્રમાણે કહેવાય છે.
વળી કોની જેમ શું કરતા સાધુ હાસકર કહેવાય છે ? તે બતાવે છે –
ઘતનની જેમ=ભાંડની જેમ, છલોને=છિદ્રોને અન્ય વ્યક્તિના વિરૂપ એવા વેષને અને વચનના વિપર્યયોને, જોતો સાધુ હાસકર કહેવાય છે, એમ અન્વય છે, એ પ્રમાણે ગાથાર્થ છે. ભાવાર્થ:
જીવની કર્મકૃત વિચિત્ર પ્રકૃતિ હોય છે, તેથી સંયમ ગ્રહણ કર્યા પછી પણ પૂર્વની પ્રકૃતિના અભ્યાસથી કોઈક સાધુ સ્વયે હસવામાં અને બીજાને હસાવવામાં રસ ધરાવનારા હોય છે. તેથી જેમ ભાંડ અન્યનાં વેશ અને ભાષા પોતાનાથી કઈ રીતે જુદા પડે છે? તે જાણીને તે જ્ઞાનનો લોકોને હસાવવામાં ઉપયોગ કરે છે, તેમ આવા સ્વભાવવાળા સાધુ પણ તે પ્રકારના રસને કારણે અન્યનાં વેષ અને વચનો પોતાનાથી કઈ રીતે જુદાં પડે છે ? તેનું અન્વેષણ કરીને વિવિધ પ્રકારના વેષના કથનથી અને કોઈ “પાંચ'ની બદલે પોંચ' બોલતું હોય તો અન્યના ‘પોંચ પોંચ' ઇત્યાદિ વચનપ્રયોગોથી પોતે હસે છે અને તેને જોનારા બીજાને પણ હસાવે છે. આવા સાધુ ‘હાસકર' કહેવાય છે અને તેવી હાસકરની ચેષ્ટા કરીને તે સાધુ પોતાના આત્માને કાંદર્પ ભાવનાથી ભાવિત કરે છે. 7/૧૬૩૫
અવતરણિકા :
विस्मापकमाह -
અવતરણિકાર્ય : વિસ્માપક સાધુને કહે છે –
ભાવાર્થ :
ગાથા ૧૯૩૧માં કાંદર્પ ભાવના કરનારા સાધુઓની પાંચ પ્રકારની ચેષ્ટાઓનાં નામ બતાવ્યાં, તેમાંથી ચરમ “વિસ્માપક” ચેષ્ટાનું સ્વરૂપ બતાવે છે –
ગાથા :
सुरजालमाइएहिं तु विम्हयं कुणइ तव्विहजणस्स ।
तेसु ण विम्हयइ सयं आहट्टकुहेडएसुं च ॥१६३६॥ दारं ॥ અન્વચાઈઃ
સુર નાતમાકૃદં તુવળી સુરજાલાદિ વડે તબ્રિજ્ઞાણ વિર્ય પાડું તે પ્રકારના જનના વિસ્મયને કરે છે, તે તેઓમાં સુરજાલાદિમાં, સઘં જ વિહ–સ્વયં વિસ્મય પામતા નથી. માહદેવાનું =વળી આહર્ત-કુeટકો વિષયક (તે પ્રકારના જનના વિસ્મયને કરે છે.)