Page Text
________________
૩૦૪
સલેખનાવતુક | અભ્યધત મરણ | પાદપગમન અનશન | ગાથા ૧૧૯-૧૬૨૦
ટીકા : __प्रथमसंहनने नियोगतः महानुभावा ऋषयः कुर्वन्त्येवमेतद्-अनशनं प्रायः शुभभावा एव, नान्ये, निश्चलपदकारणं परमं, निश्चलपदं-मोक्ष इति गाथार्थः ॥१६१९॥ ટીકાર્ય
આ પ્રકારે પૂર્વગાથામાં બતાવ્યું એ પ્રકારે, પરમ નિશ્ચલપદનું કારણ એવું આ=પાદપોપગમનરૂપ અનશન, પ્રાયઃ શુભભાવવાળા જ મહાનુભાવ એવા ઋષિઓ નિયોગથી નિયમથી, પહેલા સંઘયણમાં કરે છે, અન્ય નહીં=શુભભાવ વગરના ઋષિઓ આ અનશન કરતા નથી. નિશ્ચલપદ એટલે મોક્ષ, એ પ્રમાણે ગાથાર્થ છે.
ભાવાર્થ :
સંખના કરનારા મહાત્મા પાદપોપગમન અનશન કઈ રીતે કરે છે? તે પૂર્વગાથામાં બતાવ્યું, એ પ્રકારનું નિશ્ચલપદનું પરમ કારણ એવું અનશન નક્કી પહેલા સંઘયણવાળા મહાત્મા જ કરે છે, અને પહેલા સંઘયણવાળા પણ સર્વ મહાત્મા કરતા નથી, પરંતુ પ્રાયઃ શુભભાવવાળા જ મહાત્મા કરે છે, અન્ય નહીં.
તેથી ફલિત થાય કે પ્રથમ સંઘયણ ન હોય તો દઢ ધૃતિબળના અભાવને કારણે પાદપગમન અનશનકાળમાં શુભભાવની વૃદ્ધિ થઈ શકે નહીં, તેમ જ પ્રથમ સંઘયણવાળા પણ મહાત્મા તે પ્રકારના સંયમના પરિણામથી અત્યંત ભાવિત ન હોય તો અનશનકાળમાં ધર્મધ્યાનાદિ કરી શકે નહીં. તેથી પ્રાયઃ શુભભાવવાળા જ મહાત્મા આ પાદપગમન અનશન કરે છે, અન્ય મહાત્માઓ કરતા નથી.
અહીં ‘પ્રાથ:' શબ્દથી એ પ્રાપ્ત થાય કે જે મહાત્માએ સંયમજીવનમાં લગભગ દોષોનું સેવન કર્યું ન હોય, આત્માને શાસ્ત્રોથી અત્યંત ભાવિત કર્યો હોય, શક્તિ અનુસાર સંયમજીવનમાં ઉદ્યમ કર્યો હોય, તેવા શક્તિના પ્રકર્ષવાળા મહાત્મા આ અનશન કરે છે; આમ છતાં આવા પણ મહાત્મા પ્રમાદવશ ક્યારેક સંયમમાં અલના પામ્યા હોય તોપણ, અત્યંત અપ્રમાદી હોય તેવા મહાત્માઓનો સંગ્રહ કરવા અર્થે પ્રાયઃ શુભભાવવાળા જ પાદપગમન અનશન સ્વીકારે છે એમ કહેલ છે; કેમ કે વીતરાગ સિવાય સર્વ જીવોને ક્યારેક ક્યાંક અશુભભાવ થવાની સંભાવના રહે છે, આથી જ મહાયોગી એવા જિનકલ્પિકોને પણ ક્યારેક અશુભધ્યાન અને અશુભલેશ્યા થાય છે.
વળી આ મહાત્મા જે પાદપગમન અનશન સ્વીકારે છે, તે નિશ્ચલપદનું પરમ કારણ છે. તેથી એ પ્રાપ્ત થાય કે જિનવચનાનુસાર કરાતી સંયમની સર્વ આચરણા નિશ્ચલાદરૂપ મોક્ષનું કારણ છે, તોપણ જીવનના અંતસમયે અત્યંત સ્વૈર્યપૂર્વક સતત ધર્મધ્યાનાદિમાં કરાતા દઢ યત્નરૂપ પાદપગમન અનશન નિશ્ચલપદરૂપ મોક્ષનું પરમ કારણ છે, આથી આ અનશન કરનારા મહાત્મા સંસારથી શીઘ પાર પામે છે. ૧૬૧૯
અવતરણિકા :
ગાથા ૧૬૧૭માં કહ્યું કે સમભાવમાં રહેલા મહાત્મા પાદપગમન અનશન કરે છે, તેનું સ્વરૂપ ગાથા ૧૬૧૮માં સ્પષ્ટ કર્યું અને ગાથા ૧૬૧૯માં કહ્યું કે પ્રથમ સંઘયણવાળા અને પ્રાયઃ શુભભાવવાળા જ
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005514 |
| Book Title | Panchvastuk Prakaran Part 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 460 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |