Jain Sanskrit Sahityano Itihas Part 01

SR No.: 005505
Original Sutra Author: N/A
Author: Munichandrasuri
Publisher: Jain Dharm Vidya Prasarak Sabha Palitana
Publication Year: 2004
Total Pages: 340
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 8 MB

Page 196

પ્રકરણ ૮ : સંગીતશાસ્ત્ર ઃ [પ્ર. આ. ૧૮૭-૧૯૦]
:
અધ્યાય
૧
ગીત - પ્રકાશન
પ્રસ્તારાદિ - સોપાશ્રય - તાલ - પ્રકાશન
પ્રકાશન
નામ
ર
૩
૪
૫
ξ
નૃત્ય પદ્ધતિ પ્રકાશન
આમ આ કૃતિમાં એકંદર ૬૧૦' શ્લોકો છે. ઉપર્યુક્ત મુનિશ્રી ચતુરવિજયજીના મતે સંગીતમકરંદ અને સંગીત-પારિજાત કરતાં આ કૃતિ વધારે મહત્ત્વની છે.
ગુણ - સ્વર - રાગાદિ
ચતુર્વિધ - વાદ્ય - પ્રકાશન
નૃત્યાંગ - ઉપાંગ પ્રત્યંગ - પ્રકાશન
-
-
-
શ્લોક-સંખ્યા
૯૪
૯૮
૧૨૮
૨૯૮
૧૪૧
૧૫૧
પ્રત્યેક અધ્યાયના પ્રારંભમાં ભિન્ન ભિન્ન રીતે મનોરમ પદ્ય દ્વારા જિનેશ્વરની સ્તુતિ કરાઈ છે. અ. ૧નું આદ્ય પદ્ય નીચે મુજબ છે. :
‘‘જ્ઞાનન્વનિર્ભરપુરન્તરપટ્ટુ નામી
नाट्य क्षणत्रुटितहारलताविमुक्तैः मुक्ताफलैः किल दिवाऽपि विसर्पितारा
યુદ્ધેશનાઽવનિરભૂત્તનિન:શ્રિયે વઃ ।।o ।।''
૧૧૩
આ ગ્રંથની પ્રશસ્તિમાં સંગીતોપનિષદ્ વિ. સં. ૧૩૮૦માં રચાયાનો ઉલ્લેખ છે. વળી નરચન્દ્રસૂરિનો ‘સંગીતજ્ઞ' તરીકે અહીં નિર્દેશ છે.
વીણા-વાદન– ‘ઉપકેશ’ ગચ્છના દેવગુપ્તસૂરિને વીણા વગાડવાનો ખૂબ શોખ હતો. એ સાધુને શોભે નહિ એમ એમને ઘણી વાર કહેવામાં આવ્યા છતાં એમની આસક્તિ ઓછી ન થઈ ત્યારે એઓ પોતાના પટ્ટધર તરીકે કક્કસૂરિને સ્થાપી ‘લાટ’ દેશમાં ચાલ્યા ગયા.
સંગીત-મંડન (લ. વિ. સં. ૧૪૯૦)- આના કર્તા જૈન ગૃહસ્થ મંડન છે. એમણે અલંકાર-મંડન P. ૧૯૦ વગેરે બીજી સાત કૃતિઓ રચી છે. એ આઠેની એક હાથપોથી વિ. સં. ૧૫૦૪માં લખાઈ છે.
સંગીત-દીપક, સંગીત-રત્નાવલી અને સંગીત-સહ-પિંગલ-આ ત્રણ કૃતિઓ જૈ. ગ્રં.માં અનુક્રમે પૃ. ૩૬૩, અને ૩૧૮માં નોંધાયેલી છે. એ ઉપરાંત એ સંબંધમાં વિશેષ માહિતી મળી શકી નથી.
૧-૨. શ્રી. અગરચંદ નાહટા‘પ્રમાણે ૧૨૭ અને ૯૯ શ્લોક છે.
૩. મૂળ લેખમાં ‘૫૯૦’ છપાયા છે.
૪.જુઓ પૃ. ૧૮૮ના પ્રથમ ટિપ્પણમાં નોંધાયેલો લેખ (પૃ. ૩૫)
૫-૬. જુઓ ‘જૈ. સ. પ્ર.'' (વ. ૧૦, અં. ૯)ગત શ્રી. અગરચંદ નાહટાનો લેખ :
"संगीत अने जैन साहित्य के विषयमें कुछ विशेष बातें. "
૭. આ કૃતિ પ્રકાશિત કરાઈ હોય એમ જણાતું નથી તો તેમ થવું ઘટે.
૮. જુઓ પૃ. 88.
P ૧૮૯
www.jalnelibrary.org