Nyayamanjari Ahanika 06 07 08 09

SR No.: 005499
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayant Bhatt, Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1992
Total Pages: 450
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 240

૧૬
ભૂતકાળથી વિશેષિત અર્થ ઈન્દ્રિયજન્ય જ્ઞાન વિષય કેવી રીતે ?
तथा प्रतिभासात् । प्रतीतिमवमृषतु भवान् ‘स एवायम्' इति यः पूर्वमासीत् स इदानीमप्यस्तीति । सोऽयमतीतकालविशिष्टोऽर्थ एतस्यां बुद्धाववभासते ।।
120. બૌદ્ધ– ભૂતકાળને અત્યારે અભાવ હોઈ તેને વિષય કરનારું જ્ઞાન અર્થજન્ય નહિ બને..
યાયિક- ના, એવું નથી, કારણ કે ભૂતકાળથી અવચ્છિન્ન ધર્મી (= વસ્તુ જે જ્ઞાનજનક છે તેને તે ભાવ હેય છે.
બોદ્ધ- ભૂતકાળ કેવી રીતે વિચ્છેદક બને ?
યાયિક – અવચ્છેદક છે કારણકે તેવું જ્ઞાન થાય છે. તે જ આ છે એવી પ્રતીતિને જ આપ પૂછે. તે આ પ્રતીતિને અર્થ છે જે પૂ’ હતો તે અત્યારે પણ છે. ભૂતકાળવિશિષ્ટ તે આ’ અર્થ આ બુદ્ધિમાં ભાસે છે.
121. नन्वसता भूतकालेन विशेषितमर्थ कथमिन्द्रियजा प्रतीतिरालम्बनीकुर्यात् ? उच्यते
अन्त्यसंख्येयसंवित्तिकाले प्रागवलोकिताः । यथा शतादिज्ञानानि जनयन्ति पदातयः ।। अतीतकालसंसर्गो भवन्नेवं विशेषणम् ।
स्तम्भादिप्रत्यभिज्ञायाः कारणत्वं प्रपद्यते ।। 121. બૌદ્ધ– અસત ભૂતકાળથી વિશેષિત અર્થને ઈન્દ્રિયજન્ય જ્ઞાન કેવી રીતે પિતાને વિષય બનાવે ?
યાયિક- આને ઉત્તર અમે આમ આપીએ છીએઃ પદાતિઓને સંખ્યા વડે ગણવામાં આવતા હોય ત્યારે જે પદાતિને છેલ્લે ગણવામાં આવે તે પતિની પહેલાં અવલે કાયેલા પદાતિઓ શત આદિ શાને ઉત્પન્ન કરે છે. તેવી જ રીતે ભૂતકાળને સંસર્ગ સ્તંભ આદિનું વિશેષણુ બનતાં સ્તંભ આદિની પ્રત્યભિજ્ઞાનું કારણ પણું પામે છે.
122. संख्येयाः पदातयः सन्ति अतीतकालस्तु नास्ति इति चेत् कपित्थेषु भक्ष्यमाणेषु किं वक्ष्यति देवानांप्रियः ? शतं कपित्थानां भक्षितवान् वाहीक इति प्रतीतिदर्शनात् । न च नवनवतावनुपयुक्तेषु कपित्थेषु एकौव शततमे 'शतं तेन भक्षितम्' इति मतिः । अतः यथा तत्रातिक्रान्तान्यपि नवनवतिकपित्थानि शतप्रतीतिहेतुतामुपयान्ति प्रतिभासोपारूढत्वात् , एवमतीतकालयोगोऽपि प्रतिभासमानः प्रत्यभिज्ञामाधास्यतीति ।
122, બૌદ્ધ– સંખ્યા વડે ગણવામાં આવતા બધા પદાતિઓ તે અરિતવ ધરાવતા હોય છે પણ અતીતકાલનું તે અસ્તિત્વ હેતું નથી.