Nyayamanjari Ahanika 06 07 08 09

SR No.: 005499
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayant Bhatt, Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1992
Total Pages: 450
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 236

૨૧૨
અવયવવિભાગ કે આશ્રયનાશ વિનાશનું કારણ ?
तस्मादुत्पन्नमात्रस्य विनाशो नास्ति वस्तुनः ।
आविनाशकसद्भावादवस्थानमिति स्थितिः ॥ 10. બૌદ્ધ કાર્યોત્પત્તિમાં તો કારકવ્યાપાર કામ કરતે દેખાય છે, એટલે ઉત્પત્તિમાં કારક વ્યાપાર કારણ છે કે નહિ એ પ્રશ્ન જ ઊઠતો નથી.
નૈયાયિક – વિનાશની બાબતમાં પણ સરખો જ ખુલાસે છે, કારણકે ઉત્પત્તિની જેમ વિનાશ પણ કારકની સાથે અન્વય-વ્યતિરેક ધરાવે છે. તેથી ઉત્પન્ન થતાં જ વસ્તુને વિનાશ થતું નથી. વિનાશક કારણુ આવે ત્યાં સુધી વસ્તુ ટકી રહે છે એમ સ્થિર થયું.
111. ननु सापेक्षाणां भावानां नावश्यंभाविता भवेदिति एवं घटस्य विनाशहेतु!पनिपतेदपि कदाचित् इत्येवमसौ किं नित्य एव न भवेदिति । अहो ! महान् प्रमादः, उत्सन्नाः प्रजाः, पतितो महान् वज्राशनि:, दुष्परिहरोऽयं दोष उत्थितः । यदि घटो नित्यो भवेत् , एष कालाग्निरुद्र इव त्रिभुवनमपि भस्मीकुर्यात् ।
111 બૌદ્ધ – વસ્તુઓ ઉત્પત્તિ માટે બીજાની અપેક્ષા રાખે છે, તેથી તેઓની ઉત્પત્તિ અવશ્ય થશે જ એવું ચોકકસ નથી. એ રીતે, ઘટના વિનાશને હેતુ ઘટ ઉપર કયારેય કદી આવીને પડે જ નહિ તે પરિણામે શું તે ઘટ નિત્ય જ ન બને ?
તૈયાયિક– અહો ! મોટી ભૂલ થઈ ગઈ ! પ્રજાઓને ઉછેર થઈ ગયે ! મોટો વાપાત થયો ! દૂર ન થઈ શકે એ મોટો દોષ ઉભે થયો ! કે જો અહીં ઘડે નિત્ય બને તે કાલાગ્નિ રુદ્રની જેમ એ નિત્ય ઘડે ત્રિભુવનને પણ બાળીને ભસ્મ કરી નાખે !
112. ગરિ ૨, રે મૂઢ ! સાવયવ આશ્રિત ૨ કશ્ય નૂનમવयवविभागात् आश्रयविनाशाद् वा यदा कदाचिद् भवितव्यमेव विनाशेनेति कस्तन्नित्यत्वशङ्कावसरः ? तथाहि न रामाभिषेककलशमद्य यावदनुवर्तमानमीश्वरवेश्मन्यपि पश्यति लोक इत्यवश्यंभावी तस्य विनाशहेतुः । तस्मात् सहेतुको विनाश इति न खत एव विनश्वरो भावः ।
112 વળી, ઓ મૂઢ ! અવયવો ધરાવતા અને અવયમાં સમવાય સંબંધથી રહેતા કાર્યને અવયવો ટા પડવાથી કે આશ્રયને નાશ થવાથી કયારેક તે વિનાશ થવાને જ. એટલે કાર્યની નિત્યતાની શંકાને અવકાશ કયાં છે ? લોકોને રામના અભિષેકને કલશ ખાજે ઈશ્વરના ઘરમાં પણ વર્તમાન દેખાતું નથી એટલે તેના વિનાશને હેતુ અવયંભાવી છે. નથી વિનાશ સહેતુક છે, અર્થાત્ વસ્તુઓ સ્વતઃ વિનશ્વર નથી
113. अपि च प्रत्यभिज्ञा स्वतेजोविभवविधूतबौद्धसिद्धान्तध्वान्तसन्ततिरभङ्गुरमेव भावनिवहमनिशमुपदर्शयन्ती दिनेशदीधितिदशशतविभागवती सर्वतो जाज्वलीतीति