Page Text
________________
વેદ અનાદિ છે
૧૨૫
237. यदि गाव्यादीनां गवादीनामिव शब्दानां प्रयोगे गतिरन्या न काचित् सम्भावनाभूमिमध्येति, तत् सत्यमादिसत्तायाः कल्पने कोऽवसर: ? यथा हि स्वाध्यायाध्ययनसमये यादृशमेव शब्दं यथोदितमात्रानुस्वारस्वरादिस्वरूपसमुत्थितमुच्चारयत्याचार्यः तादृशमेव शिष्यः प्रत्युच्चारयति । प्रमाद्यन्तं वा गुरुरेवैनमनुशास्ति । आ तदुच्चारणसामोपजननं तावन्न मुञ्चति शिक्षयति । सोऽपि शिष्टो यदा गुरुभविष्यति तदा स्वशिष्यं तथैव शिक्षयिष्यति । आचार्यो यदा शैशवे शिष्य आसीत् तदान्येन गुरुणा शिक्षितेोऽभूत् , सोपि तदन्येन, सोपि तदन्येनेत्येवमनादित्वं जैमिनीयपक्षे, आ सर्गात्प्रभृति प्रवृत्तत्वं नैयायिकपक्षे वेदाध्ययनस्य व्यवस्थितम् ।
237. ગો' આદિ શબ્દોના પ્રવેગની જેમ ગાવિ' આદિ શબ્દોનો પ્રયોગમાં બીજી કોઈ ગતિ સંભાવનાભૂમિએ પણ પહોંચતી ન હોય તો સાચે જ “ગાવિ આદિ શબ્દોની આદિસત્તાની ( = અનિત્યતાની કલ્પનાને અવસર જ કયાં છે ? [અર્થાત “ગાવિ આદિ શબ્દો પણ ગ’ અદિ શબ્દની જેમ અનાદિ છે “ગ” આદિ શબ્દો અનાદિ ] આ રીતે છેવેદાધ્યયન વેળાએ, શાસ્ત્રમાં કહેવાયેલી માત્રા, અનુસ્વાર, સ્વર, આદિ સ્વરૂપથી સમ્યફ પ્રકારે ઉદ્દભવતા જેવા શબ્દને આચાર્ય ઉચ્ચારે છે તેવા જ શબ્દને શિષ્ય સામો ઉચ્ચારે છે. જો તે તેમાં ભૂલ કરે તે ગુરુ જ તેને બરાબર ઉચ્ચાર કરતા શીખવાડે છે. જ્યાં સુધી શિષ્યમાં સમ્યફ ઉચ્ચારણનું સામર્થ ન આવે ત્યાં સુધી ગુરુ શિષ્યને છોડતા નથી અને શિખવે જ જાય છે. તે પ્રમાણે બરાબર શીખેલે તે શિષ્ય પણ જ્યારે ગુરુ બનશે ત્યારે પિતાના શિષ્યને તે પ્રમાણે જ શીખવશે. આચાર્ય પોતે પણ જ્યારે શૈશવકાળમાં શિષ્ય હતા ત્યારે અન્ય ગુરુ પાસેથી આ પ્રમાણે જ શીખ્યા હતા, તે અન્ય ગુરુ પણ બીજા ગુરુ પાસેથી – આ પ્રમાણે શબ્દનુ ( = વેદનું , અનાદિપણું જૈમિનીય પક્ષમાં છે. જગતના સર્ગથી માંડી વેદનું પ્રવૃત્તત્વ નૈયાયિકના પક્ષમાં વ્યવસ્થિત થયેલું છે.
238. રૂથમેવ ઢિ ના વાઢીનાં નવાદ્વિવત્ સામાકૃતઃ સુપરિક્ષિત: પ્રયોગस्तथैव चैतेभ्योऽर्थप्रतिपत्तिपूर्वको व्यवहारस्तदाऽनादिगवादिशब्दसमानविषया एव गाव्यादय इति तदा कस्य किं ब्रूमः । अस्ति त्वत्रान्यः प्रकारः । न ह्येकान्तेन यादगेव वक्त्रा शब्दः प्रयुज्यते ताडगेव श्रोत्रा प्रत्युच्चार्यते, किन्तु प्रमादालस्यादिविविधापराधविगुणकरणोच्चार्यमाणोऽपभ्रंशतां स्पृशन् दृश्यते इत्यस्ति संशयावसरः ।
238. આ રીતે જ ગો' આદિની જેમ ગાવિ આદિને પ્રયોગ અપ્રમાદકૃત અને સુપરિરક્ષિત હોય તથા તે જ પ્રમાણે તે “ગાવિ' આદિ શબ્દોથી અર્થપ્રતીતિપૂર્વક વ્યવહાર કરતો હોય તે અનાદિ “ગાવિ આદિ શબ્દોને વિષય “ગ” આદિ શબ્દોના વિષયની સમાન થાય જ, તે પછી અમે કેઈ ને શું કહીએ ?
પરંતુ આ બાબતે બીજો પ્રકાર પણ છે. વક્તા જે શબ્દ પ્રયોજે છે તે શબ્દ જ
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005499 |
| Book Title | Nyayamanjari Ahanika 06 07 08 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayant Bhatt, Nagin J Shah |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 450 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |