Nyayamanjari Ahanika 03

SR No.: 005497
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayant Bhatt, Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1984
Total Pages: 194
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 150

શબ્દાભિવ્યક્તિપક્ષની તર્કસંગતતા
૧૩૭
વિભાગે અમુક જ વર્ણને ગ્રહણ કરવા શક્તિમાન બનાવવા માટે શ્રોત્રને સંત કરે છે. જેમ તમારા મનમાં અમુક સંયોગ-વિભાગ અમુક જ વર્ણની ઉત્પત્તિ માટે સમર્થ છે તેમ અમારા મનમાં અમુક સંગ-વિભાગ અમુક જ વર્ણની અભિવ્યક્તિ કરવા સમર્થ છે.
233. અન્નાનાં નિયમો દૃષ્ટ કૃતિ ત વ ાવમાદ સત્રાક્ષ: ? તથા હિ पृथिव्यामेव वर्तमानो गन्धः समानदेशो भवति समानेन्द्रियग्राह्यश्च, घ्राणैकविषयत्वात् । तस्य च नियतव्यञ्जकव्यङ्गयता दृश्यते एव ।।
कचित्पावकसम्पर्कादा शुस्पर्शतः क्वचित् ।
कचित्सलिलससेकाद्गन्धोऽभिव्यज्यते भुवः ॥ न च स्तिमितपवनापनोदनमात्रं करणस्य संस्कार इष्यते यः सर्वसाधारणः स्यात्, किन्तु अन्य एव नियतः प्रतिविषयं योग्यतालक्षणः ।
- 233. યાયિક – વ્યંજમાં નિયમ દેખાતા નથી. [અર્થાત્ અમુક વ્યંજકે અમુકને જ વ્યક્ત કરે છે એવો નિયમ દેખાતું નથી.]
મીમાંસક-આવું કયે સર્વ કહે છે ? [નિયમ છે જ,] જેમકે પૃથ્વીમાં જ રહેલો ગધ સમાન દેશમાં છે અને સમાનેન્દ્રિય ગ્રાહ્ય છે કારણ કે તે ધ્રાણેન્દ્રિયને જ વિષય છે. તે નિયત વ્યંજકથી વ્યક્ત થતો દેખાય છે જ. અમુક વખતે અમુક ગંધ] અગ્નિના સંપર્કથી, અમુક વખતે [અમુક ગંધ] સૂર્યના કિરણના સ્પર્શથી, અમુક વખતે [અમુક ગંધી પાણીનો છંટકાવથી પૃથ્વીમાંથી અભિવ્યક્ત થતિ અનુભવાય છે. નિશ્ચલ પવનના દરીકરણ માત્રને અમે કરણના સંસ્કાર તરીકે ઈચ્છતા નથી–જે સર્વસાધારણ છે; પરંતુ જે પ્રતિવિષય નિયત છે તે યોગ્યતાલક્ષણરૂપ બીજે કરણને સંસ્કાર અમે ઇચ્છીએ છીએ. ___234. यत्पुनरभ्यधायि नभसि श्रोत्रेऽभ्युपगम्यमाने सर्वप्राणिनामेकमेव श्रोत्रं भवेद् इति तदप्यसाधु, धर्माधर्मयोर्नियामकत्वात्, आकाशस्यापि घटाकाशवदन्यावच्छेदोपपत्तेः । धर्माधर्मनिबन्धन एव वधिरेतरविभागः । अपि च भवतामेवैष दोषो येषामाकाशमेव श्रोत्रमित्यभ्युपगमनियमः । मीमांसकानां तु नावश्यमाकाशमेव श्रोत्रं, कार्यार्थापत्तिकल्पितं तु किमपि करणमात्रं प्रतिपुरुषनियतं श्रोत्रमिति नातिप्रसङ्गः । तथा च भर्तृमित्रः पवनजनितसंस्कारमेव श्रोत्रं मन्यते ।
234. વળી, તમે જે કહ્યું કે શ્રોત્રને આકાશરૂપ માનતાં સર્વ પ્રાણુઓનું એક જ શ્રોત્ર બની જાય તે પણ થોગ્ય નથી કારણ કે શ્રોત્રનું નિયામક પ્રાણીઓના ધમધમે છે, વળી ઘટાકાશની જેમ આકાશને પણ અન્ય વસ્તુથી અવચ્છેદ ઘટે છે. ધર્માધર્મને આધારે જ બધિરેતર વિભાગ થઈ શકે છે. ૧૮