Nyayamanjari Ahanika 03

SR No.: 005497
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayant Bhatt, Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1984
Total Pages: 194
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 112

સન્નિવેશહેતુ પરીક્ષા
અગ્નિમાં સળગતા મેટાં મોટાં વૃક્ષનાં થડિયાંના ઇધનમાંથી પેદા થાય તે પુષ્કળ જથ્થામાં આકાશમાં ફેલા દેખાય છે. તેથી શું તે ધુમાડો હવે (પર્વત ઉપર) અગ્નિની અનુમિતિ નહિ જન્માવે ?
166. अथ विशेषरहितं धूममात्रमग्निमात्रेण व्याप्तमवगतमिति ततस्तदनुमानम् इहापि सन्निवेशभात्र कर्तृ मात्रेण व्याप्तमिति ततोऽपि तदनुमीयताम् । ननु सन्निवेशशब्दसाधारण्यमात्रमत्र, न वस्तुसामान्यं किञ्चिदस्ति । भिक्षो ! धूमोऽपि भवदर्शने किं वस्तुसामान्यमस्ति । मा भूद्वस्तुसामान्यम् , आकाशकालादिव्यावृत्तिरूपं तु संव्यवहारकारणमस्येव । हन्तः तर्हि प्रकृतेऽपि असन्निवेशव्यावृत्तिरूपं भवतु सामान्यमाकाशकालादिविलक्षणरूपत्वात् पृथिव्यादेः ।
166. બદ્ધ-વિશેષરહિત ધૂમમાર્ગ (ધૂમસામાન્ય) અગ્નિમાત્ર (=અગ્નિસામાન્ય) સાથે વ્યાપ્તિસંબંધ ધરાવતે જણાવે છે, એટલે ધૂમમાત્ર =ધૂમસામાન્ય) ઉપરથી અગ્નિમાત્રનું (=અગ્નિસામાન્યનું) અનુમાન થાય છે.
નૈવાવિક--અહીં પણ સન્નિવેશ સામાન્ય કર્તા સામાન્ય સાથે વ્યાપ્તિસંબંધ ધરાવે છે, એટલે સન્નિવેશસામાન્ય ઉપરથી કર્વ સામાન્યનું અનુમાન થાય છે.
બૌદ્ધ--અહીં (શરાવાદિસન્નિવેશ અને પર્વતાદિસન્નિવેશમાં) “સનિશ” શબ્દ જ સમાન છે, કોઈ વસ્તુ સામાન્ય નથી.
નાયિક--હે બોદ્ધ તારા દર્શનમાં ધુમાડે =ધૂમતવ) પણ શું વસ્તુ સામાન્ય છે ?
બૌદ્ધ-–ભલે તે વસ્તુ સામાન્ય ન હોય પરંતુ આકાશ, કાલ, વગેરેની વ્યાવૃત્તિરૂપ, વ્યવહારનું કારણ તે તે છે જ.
તૈયાયિક--અરે ! તો તે પ્રસ્તુત બાબતમાં પણ અસન્નિવેશયાવૃત્તિરૂપ સામાન્ય હે, કારણ કે પ્રી વગેરે આકાશ, કાલ વગેરેથી વિલક્ષણ રૂપ ધરાવે છે.
167. ननु तत्र धूमो धूम इत्यनुवृत्तविकल्पबलेन कल्पितमपोहस्वभावं सामान्यमभ्युपगतम् । इहापि सन्निवेशविकल्पानुवृत्तेः त्वत्कल्पितमपोहरू पमेव सामान्यमिष्यताम् । अपि च सकर्तृ कत्वाभिमतेवपि संस्थानेषु न सर्वात्मना तुन्यत्वं प्रत यते । न हि घटसंस्थानं चतु शालसंस्थानं च सुसदृशमिति । संस्थानसामान्यं तु पर्वतादावपि विद्यते एवेति सर्वथा यादृणित्यवाचको ग्रन्थः ।
167. દ્ધ - ત્યાં (ધુ ને વ ી બાબતમાં તે) ધુમ' “ધૂ ન’ એવાં સમાન નિશ્ચયજ્ઞાનના બળે કપિત અપન.રૂપ અમાન્ય સ્વીક નવ માં આવ્યું છે.
નાયિક–તેમ આ પણ ‘સનિશ ‘-નિવેશ’ એવાં સમાન નિશ્ચયજ્ઞાનના બળે અપહરૂપ જ સાડી માં વધી, કર્તક તરીકે સ્વીકૃત વેશે પણ એકબીજા સાથે સર્વથા તુલ્ય હેતા નથી. ઘ સ-િ વેશ અને ચતુઃશાસન્નિવેશ એકબીજા સાથે