Page Text
________________
શ્રી વિજ્યપાચરિતદ્રવ્ય એટલે “અર્થ ક્રિયા કરનારૂં” એવું દ્રવ્યનું લક્ષણ સમજવું). દ્રવ્યને વિષે પૂર્ણ –ધર્માસ્તિકાય સ્કન્ધ વિગેરે. (અહીં અણુવઓગો દવં” “જેનામાં ઉપયોગશુન્યતા હોય તે દ્રવ્ય” એવું વચન કહેલું છે.) જે પૂર્ણ પદના અર્થને જાણનાર છતાં ઉપગ રહિત હોય તે આગમથી દ્રવ્ય કહેવાય છે, અને જ્ઞશરીર, ભવ્ય શરીર તથા તેથી વ્યતિરિક્ત એ ત્રણે પ્રકારે કરીને આગમથી દ્રવ્ય કહેવાય છે. તેમાં પૂર્ણ પદના અર્થને જાણનાર જીવનું જે શરીર છે તે જ્ઞશરીર કહેવાય છે, અને પૂર્ણાનંદના અર્થને જાણકાર થવાને હોય એ જે લઘુ શિષ્યાદિક તે ભવ્ય શરીર કહેવાય છે, તે બન્નેથી વ્યતિરિક્ત એટલે ગુણાદિકની સત્તા વડે પૂર્ણ હોય, તો પણ તેની પ્રવૃત્તિથી રહિત અને કર્મથી આવરણ પામેલ એ આત્મારૂપી દ્રવ્ય તે તદ્દતિરિક્ત કહેવાય છે. અહીં તેના ભાવ સ્વભાવની વિવક્ષા કરી નથી, કેમકે દ્રવ્ય કોઈ પણ વખતે પર્યાય વિનાનું હોતું જ નથી. પરંતુ અહીં તે દ્રવ્ય નિક્ષેપના પ્રતિપાદનને માટે પર્યાય રહિત માત્ર દ્રવ્યનીજ વિવક્ષા કરેલી છે. પૂર્ણતા તો જીવના ગુણ છે. તે ગુણ ગુણ વિના રહી શકે નહી. તેથી તેમાં દ્રવ્યનું પ્રાધાન્ય રાખવાથી દ્રવ્યજીવ કહેવાય છે. ભાવપૂર્ણ એટલે આગમથી પૂર્ણ–પદાર્થના સમગ્ર ઉપગવાળો અને ના આગમથી જ્ઞાનાદિ ગુણો વડે સંપૂર્ણ.
સંગ્રહ નયને આધારે સર્વે જીવે પૂર્ણતા ગુણે કરીને યુક્ત છે. નિગમનયને આધારે આસન્નસિદ્ધિવાળા ભવ્ય છે જેઓ પૂર્ણતા ગુણના અભિલાષી હોય તે પૂર્ણતા ગુણથી યુક્ત કહેવાય છે. વ્યવહાર નયને આધારે પૂર્ણતા ગુણ પ્રાપ્ત કરવા માટે તેને અભ્યાસ કરનારા છ પૂર્ણ છે. ઋજુસૂત્રના મતમાં પૂર્ણતા ગુણને વર્તમાન સમયમાં વિચાર કરનારા જી પૂર્ણ છે. શબ્દનયના મતમાં સમ્યક દર્શનાદિ સાધક ગુણેના આનંદથી પૂર્ણ થયેલા જી પૂર્ણ છે. સમભિરુઢ નયને આશ્રય કરીએ તો અરિહન્ત, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને મુનિઓ આત્મસ્વભાવના સુખને આસ્વાદ કરીને સંસારમાં ઉદ્વેગ પામેલા હોવાથી પૂર્ણતા ગુણથી યુક્ત છે; અને એવંભૂત નયને આધારે સિદ્ધના જીવો અનન્ત ગુણવાળા અવ્યાબાધ આનંદથી પૂર્ણ થયેલા હોવાથી પૂર્ણતા ગુણે યુક્ત છે. અહીં ભાવપૂર્ણતા એટલે ત્રણે કાળમાં જે પરપુગળના સંગથી ઉત્પન્ન થતા સુખની વાંછાથી રહિત થવું તે. તેવા પૂર્ણતા ગુણે કરીને યુક્ત એવા સાધુને જોઈને જયઘોષ નામને બ્રાહ્મણ પૂર્ણ આનંદમય થયું હતું. તેની કથા આ પ્રમાણે–
જ્યાષ બ્રિજની કથા. વાણારસી નગરીમાં સાથે જન્મેલા જ્યઘોષ અને વિજયઘોષ નામના બે ભાઈઓ કાશ્યપ ગોત્રી હતા. એકદા જયઘોષ સ્નાન કરવા ગંગાને કિનારે ગયે. ત્યાં મુખમાં શબ્દ કરતા દેડકાને લઈને ખાતા એક સર્ષ તેણે જોયે. તે સને પણ એક કુરર પક્ષીઓ ઉપાડને ઉંચે ઉડાડી પૃથ્વી પર નાંખી ખાવા માંડે. તે પક્ષીથી ભક્ષણ કરાતાં છતાં પણ
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005485 |
| Book Title | Deshna Chintamani Part 03 04 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vijaypadmsuri |
| Publisher | Jain Granth Prakashak Sabha |
| Publication Year | |
| Total Pages | 616 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |