________________
રાણકપુરની પંચતીથી પ્રમાણમાં જેનેની વસ્તી હોવી જોઈએ પણ આજે તે કેટલાંયે એવાં ગામે જેનેની વસ્તી વિનાનાં સૂનાં પડ્યાં છે. એવા ઉજજડ પ્રદેશમાં મંદિરોની સ્થિતિ દયાજનક હોય એમાં નવાઈ નથી. પરિણામે કેટલાંક મંદિરે કાળને ઘસારે પામી ખંડેર બન્યાં છે, જ્યારે કેટલાંક મંદિર જૈનેતરેએ થેડેક ફેરફાર કરી પચાવી પાડ્યાં છે.
આ સ્થિતિ જેનોના ભૌગોલિક પરિવર્તનને આભારી છે. વસ્તુત: રાજકાંતિઓથી જેનેની વસ્તી એ પ્રદેશમાંથી ઘટવા માંડી અને કેટલાંક સ્થળે વેરાન બન્યાં, પરંતુ ભૂતકાળના એ સોનેરી સમયની ઝાંખી કરાવતાં મંદિરે તે આજે પણ જાણે સ્વર્ગીય દેવવિમાન પૃથ્વી પર ઊતરી આવ્યું હોય તેવાં એકલા અટુલા પ્રશાંતપણે ઊભાં છે અને કાળના ભરતી-ઓટને મૂંગે ઉપદેશ આપી રહ્યાં છે. બુદ્ધિમાન માનવી એવા ઉપદેશને સાર્થક કરી લેવા પિતાની ચંચલ લક્ષ્મીને ઉપયોગ એવાં ભગવમંદિરો પાછળ કરી લઈ લેકજીવનમાં પિતાનાં સ્થાયી અને સાચાં કીર્તિ મંદિરનું સ્મારક બનાવી લે છે. આવાં મંદિરની યાત્રા કરવાથી ભાવના પવિત્ર બનતી રહે અને કવચિત્ સ્પર્શતા એવા મૂંગા ઉપદેશને ખાતર જૈનાચાર્યોએ વારંવાર તીર્થયાત્રા કરવા પર ભાર મૂક્યો હોય એમ લાગે છે.
મારવાડમાં પ્રાચીન કાળનાં અનેક વિશાળ અને ઉન્નત જૈન મંદિરે આજે પણ વિદ્યમાન છે. સામાન્ય રીતે તીર્થ કરેની કલ્યાણક ભૂમિઓને તીર્થ તરીકે ઓળખાવવામાં આવેલી છે, પરંતુ કેટલીક વખત ભૂમિમાંથી સહસા નીકળી આવેલી પ્રાચીન કલાપૂર્ણ પ્રતિમાઓના કારણે નવાં મંદિર રચાવા
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
