Sanmati Prakaran

SR No.: 005361
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhirajlal D Mehta
Publisher: Jain Dharm Prasaran Trust Surat
Publication Year: 2008
Total Pages: 434
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 20 MB

Page 229

૧૯૨
કાર્ડ-૨ – ગાથા-૩૪ થી ૩૬
સન્મતિપ્રકરણ સંસ્કૃત છાયા केवलज्ञानं साद्यपर्यवसितमिति दर्शितं सूत्रे । तावमात्रेण गर्विताः, केचिद् विशेषं नेच्छन्ति ।। ३४ ॥ ये संघयणादिका (भावा ) भवस्थकेवलिविशेषपर्यायाः । ते सिध्यमानसमये, न भवन्ति, विगतं ततो भवति ॥ ३५ ॥ सिद्धत्वेन च पुन उत्पन्न एष अर्थपर्यायः ।
વત્નમજં તુ પ્રતીત્વ, વત્ન (અનન્ત) ર્શિત સૂત્રે એ રૂદ્દ
ગાથાર્થ - સૂત્રમાં કેવલજ્ઞાન સાદિ-અનંત કહેલું છે. તેટલા પાઠમાત્રને જોઈને અહંભાવી બનેલા કોઈ કોઈ આચાર્યો તે કેવલજ્ઞાનમાં વિશેષને (પર્યાયન = ઉત્પાદવ્યયને) ઈચ્છતા નથી. તે ૩૪ /
સંઘયણ આદિ સંબંધી જે જે દેહધારી કેવલી પરમાત્માના વિશેષપર્યાયો છે તે પર્યાયો મુક્તિગમન સમયમાં હોતા નથી. તેથી તે કેવલજ્ઞાન પણ (તે ભાવે) વિનાશ પામેલું કહેવાય છે. તે ૩૫ ||
તથા વળી સિદ્ધાવસ્થાપણે જે ઉત્પત્તિ થાય છે. તે આ કેવલજ્ઞાનનો અર્થપર્યાય છે. વળી કેવલભાવને આશ્રયી કેવલજ્ઞાનને સૂત્રમાં (અનંત-અપર્યવસિત) પણ કહેલું છે. ૩૬
વિવેચન - જૈન દર્શનમાં જ્ઞાનાવરણીયકર્મ અને દર્શનાવરણીયકર્મનો સર્વથા ક્ષય થવાથી પ્રગટ થનારાં કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન ભાવિમાં હવે ક્યારેય પણ આવરણ વાળાં બનનાર ન હોવાથી અને તેથી તેનો હવે ક્યારેય અંત આવનાર ન હોવાથી “સાદિઅપર્યવસિત” કહેલાં છે. સાદિ એટલે આદિવાળાં, ઉત્પત્તિવાળાં, જેની ઉત્પત્તિ થાય છે તેવાં, આવરણીયકર્મના સર્વથા વિલય સમયે આ બન્નેની ઉત્પત્તિ થાય છે. તેથી આ બન્ને સાદિવાળાં છે. પરંતુ આ પરમાત્મા સર્વથા ક્ષીણ આવરણવાળા હોવાથી અને ફરીથી ક્યારેય પણ આવરણીયકર્મ બાંધે એવા બંધહેતુઓ તેઓમાં આવવાના ન હોવાથી ક્યારેય પણ આવરણીયકર્મ બંધ-ઉદય કે સત્તામાં તેઓને આવવાનાં જ નથી તેથી પ્રગટ થયેલું આ કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન ક્યારે ય પણ જવાનું નથી. તે માટે તે કેવલજ્ઞાન-કેવલદર્શન અપર્યવસિત છે એમ શાસ્ત્રોમાં કહેલું છે. પર્યવસિત એટલે પર્યવસાનવાળું, છેડાવાળું, અંતવાળું, અર્થાત્ નાશ પામનારૂં અને અપર્યવસિત એટલે પર્યવસાનવિનાનું, છેડાવિનાનું, અંતવિનાનું, અર્થાત્ નાશ નહી પામનારૂં.