Page Text
________________
સન્મતિપ્રકરણ કાર્ડ-૨ – ગાથા-૩૪ થી ૩૬
૧૯૧ ટીકામાં કહ્યું છે કે સીજ્ઞાને નિયન સગવર્ન, તને પુનર્જનની વિરત્વનીયમ્ सम्यग्ज्ञानं । एकान्तरुचौ न सम्भवति, अनेकान्तरुचौ तु सम्यग्दर्शने समस्ति । यतश्चैवमतः सम्यग्ज्ञानं चेदं सम्यग्दर्शनं च विशिष्टरुचिस्वभावमवबोधरूपमर्थतः सामर्थ्यादुपपन्नं भवति ।
ઉત્તમ મહાત્મા પાસેથી પૂર્વાચાર્યરચિત ગ્રન્થોના ભાવાર્થો ભણતાં, સાંભળતાં, સમજતાં અને તેનું વારંવાર પરિશીલન કરતાં “અહા ! આ કેવું સુંદર તત્ત્વ છે, કેટલું બધું સત્ય છે, મહાત્મા જેમ કહે છે તેમ જ દેખાય છે. તેવું જ અનુભવાય છે. આવું સત્ય આજ સુધી ક્યારેય મેં જાણ્યું જ ન હતું. આવા પ્રકારના નિર્ણયાત્મક (નિશ્ચયબોધાત્મક) જે રુચિસ્વરૂપ જ્ઞાન થાય છે. તે જ્ઞાનને જ સમ્યગ્દર્શન કહેવાય છે. તેથી જ આવું સમ્યજ્ઞાન થયે છતે નિયમા દર્શન (રુચિ) હોય જ છે. પરંતુ કેવલ એકલું દર્શન (રુચિ) હોતે છતે (મિથ્યાભાવે જાણેલાં તત્ત્વો ઉપર અથવા સર્વથા અજ્ઞાતાવસ્થામાં પણ રુચિ થવાનો સંભવ હોવાથી તેવી રુચિ હોતે છતે) પણ સમ્યજ્ઞાન હોય જ એવો નિયમ નથી.
વ્યવહારનયથી રુચિની પ્રધાનતા જેમ છે તેમ નિશ્ચયનયથી સમ્યજ્ઞાનની પ્રધાનતા છે. વીતરાગ પરમાત્મા પ્રત્યેની રુચિવાળુ જ્ઞાન જ અને આવા જ્ઞાનવાળી રુચિ જ, આત્માનું કલ્યાણ કરનારી છે. યથાર્થ તત્ત્વજ્ઞાન રુચિને ઉત્પન્ન કરનાર છે. તેથી યથાર્થતત્ત્વનિર્ણય રૂપ જે બોધ છે તેને જ સમ્યગ્દર્શન કહેવાય છે. માટે રુચિ સ્વરૂપ દર્શન જે પ્રસિદ્ધ છે તે પણ અનેકાન્ત વિષયક રુચિ લેવી. અને તેવી વિશિષ્ટ રુચિ જ્યાં હોય છે. ત્યાં તે રુચિ જ્ઞાનથી ભિન્ન તત્ત્વ નથી. // ૩૩ |
જ્ઞાન અને દર્શનનો ભેદ નથી પણ અભેદ છે તેની બહુ ચર્ચા કરી. હવે કેવલજ્ઞાનને જૈનશાસ્ત્રોમાં “સાદિ-અપર્યવસિત” કહેલું છે. તેથી તે વાક્ય તરફ જ વધારે ભાર આપીને કેટલાક આચાર્યો કેવલજ્ઞાનમાં કેવલ એકલું ધૃવત્વ જ માને છે. પ્રતિસમયમાં થનારા ઉત્પાદ-વ્યય નથી સ્વીકારતા, તેમના એકાન્તવાદનું પણ નિરસન કરે છે.
केवलणाणं साई, अपज्जवसियं ति दाइयं सुत्ते । तेत्तियमित्तोत्तुणा, केइ विसेसं ण इच्छंति ॥ ३४ ।। जे संघयणाईया ( भावा) भवत्थकेवलिविसेसपज्जाया । ते सिज्झमाणसमये ण होति विगयं तओ होइ ॥ ३५ ॥ सिद्धत्तणेण य पुणो, उप्पण्णो एस अत्थपज्जाओ । વેવેનમાવં તુ વહુ, દેવેન્દ્ર (મuid) વાદ્ય સુત્તે ૫ રૂદ |
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005361 |
| Book Title | Sanmati Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dhirajlal D Mehta |
| Publisher | Jain Dharm Prasaran Trust Surat |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 434 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 20 MB |