Page Text
________________
સમ્મતિતર્ક પ્રકરણ ભાગ- ૨ | દ્વિતીય કાંડ | ગાથા-૪૨
૧૪૧
અન્વયાર્થ :
=અને, UIના નીવો=અનાદિ અનંત એવો જીવ, “નવરિ='જીવ જ છે' અર્થાત્ વિશેષવિકલ જીવ જ છે' એ પ્રમાણે, નિયમો માં વર્ણવ્યો નિયમથી કહેવું જોઈએ નહીં, ગં=જે કારણથી, તેવાકયનીવિવિઠ્ઠો દેવાયુષ્યવાળા જીવથી વિશિષ્ટ ભિન્ન પુરસ૩યનીવો પુરુષ આયુષ્યવાળો જીવ છે. ll૨/૪રા ગાથાર્થ :
અને અનાદિ અનંત એવો જીવ “જીવ જ છે' અર્થાત્ “વિશેષવિકલ જીવ જ છે' એ પ્રમાણે નિયમથી કહેવું જોઈએ નહીં. જે કારણથી દેવાયુષ્યવાળા જીવથી વિશિષ્ટ ભિન્ન, પુરુષ આયુષ્યવાળો જીવ છે. ll૨/૪રા ટીકાઃ__ जीवोऽनादिनिधनो 'जीव एव विशेषविकल' इति नियमतो न वक्तव्यम्, यतः पुरुषायुष्कजीवो देवायुष्कजीवाद विशिष्टो, जीव एव इति त्वभेदे पुरुषजीव इत्यादिभेदो न भवेत्, केवलस्य सामान्यस्य विशेषप्रत्ययाभिधानानिबन्धनत्वात्रिनिमित्तस्यापि विशेषप्रत्ययाभिधानस्य संभवे सामान्यप्रत्ययाभिधानस्यापि निनिमित्तस्यैव भावात् तनिबन्धनसामान्याभ्युपगमोऽप्ययुक्तः स्यादिति सर्वाभावः न च विशेषप्रत्ययस्य बाधारहितस्यापि मिथ्यात्वमितरत्रापि तत्प्रसक्तेरिति प्रतिपादनात् ।।२/४२।। ટીકાર્ય :
નીવોડનાિિનાનો ..... પ્રતિપદ્રિનાર | અનાદિનિધન એવો જીવ “વિશેષવિકલ જીવ જ છે' એ પ્રમાણે નિયમથી કહેવું જોઈએ નહીં. જે કારણથી દેવઆયુષ્યવાળા જીવથી વિશિષ્ટ-ભિન્ન, પુરુષ આયુષ્યવાળો જીવ છે.
આ રીતે ગાથાનો અર્થ કર્યા પછી પર્યાયથી ભિન્ન દ્રવ્ય જ નથી. એ કથન પ્રસ્તુત ગાથાથી કઈ રીતે ફલિત થાય છે ? તે સ્પષ્ટ કરે છે –
જીવ જ છે' અર્થાત્ સર્વ પર્યાયોને ગ્રહણ કર્યા વગર સર્વ પર્યાયવર્તી જીવ જ છે. એ પ્રમાણે અભેદ ગ્રહણ કરાયે છતે પુરુષજીવ ઈત્યાદિ ભેદ ન થાય; કેમ કે કેવલ એવા સામાન્યનું જીવરૂપ કેવલ એવા સામાન્યતું, વિશેષ પ્રત્યય અભિધાનનું અનિબંધનપણું છે પુરુષજીવ, દેવજીવ એ પ્રકારના વિશેષ પ્રત્યયતા અભિધાનનું અકારણપણું છે.
અહીં પૂર્વપક્ષી કહે કે વિશેષ પ્રત્યય નિર્નિમિત્ત છે અર્થાત્ પુરુષથી વિશિષ્ટ જીવ છે. એ પ્રકારનો વિશેષ પ્રત્યય નિર્નિમિત્તક છે. તેથી નિર્નિમિત્તક જ વિશેષ પ્રત્યયનું અભિધાન છે. તેને ટીકાકારશ્રી કહે છે – લિલિમિત પણ વિશેષ પ્રત્યયતા અભિધાનનો સંભવ હોતે છતે પુરુષપર્યાયથી વિશિષ્ટ જીવદ્રવ્ય
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005360 |
| Book Title | Sammati Tark Prakaran Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 168 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |