Page Text
________________
૧૨૯
સમ્મતિતર્ક પ્રકરણ ભાગ-૧ | પ્રથમ કાંડ | ગાથા-૩૨, ૩૩
આ પ્રકારના અર્થથી એ પ્રાપ્ત થાય કે અવતરણિકામાં કહેલ કે બાહ્ય, અત્યંતર ભેદથી વસ્તુના પ્રતિપાદક એવા વાક્યોનું પણ અનેકાંતાત્મકપણું છે તે સિદ્ધ થાય છે, કેમ કે પુરુષરૂપ બાહ્ય વસ્તુનું પ્રતિપાદક વાક્ય પુરુષને એકરૂપે બતાવે છે અને બાલ આદિભાવરૂપે અનેકરૂપે બતાવે છે.
બીજી અવતરણિકામાં કહેલ કે પુરુષ દૃષ્ટાંત દ્વારા વ્યંજનપર્યાય તેના અવિકલ્પકત્વનું કારણ છે અને અર્થપર્યાય તેના સવિકલ્પકત્વનું કારણ છે. એ પ્રમાણે પુરુષરૂપ વસ્તુમાં “આ પુરુષ છે, આ પુરુષ છે' એ પ્રકારનો શબ્દરૂપ ધ્વનિ તે વ્યંજનપર્યાય છે માટે અવિકલ્પકત્વનું કારણ છેઃઅભેદબુદ્ધિનું કારણ છે અને બાલ આદિ ધર્મકલાપ અર્થપર્યાય છે, તેથી સવિકલ્પકત્વનું કારણ છેઃઅનેકપણાની બુદ્ધિનું કારણ છે. I/૧/૩રણી અવતરણિકા:
यथा पुरुषस्तथा सर्व वस्त्वेकम् अनेकं वा सर्वस्य तथैवोपलब्धेः अन्यथाभ्युपगमे एकान्तरूपमपि तन्न भवेदिति दर्शयन्नाह - અવતરણિકાર્ચ -
જે પ્રમાણે પુરુષ તે પ્રમાણે સર્વ વસ્તુ એક-અનેકરૂપ છે; કેમ કે સર્વ વસ્તુની તે પ્રકારે જ ઉપલબ્ધિ છે. અન્યથા સ્વીકાર કરવામાં=કોઈપણ વસ્તુને એકાંતે એકરૂપ કે એકાંતે અનેકરૂપ સ્વીકારવામાં, એકાંતરૂપ પણ તે વસ્તુ થતી નથી=પ્રાપ્ત થતી નથી, એ પ્રમાણે બતાવતાં કહે છે –
ગાથા :
अत्थि त्ति णिब्बियप्पं पुरिसं जो भणइ पुरिसकालम्मि । सो बालाइवियप्पं न लहइ तुल्लं व पावेज्जा ।।१/३३।।
છાયા :
अस्तीति निर्विकल्पं पुरुषं यो भणति पुरुषकाले ।
सो बालादिविकल्पान् न लभते तुल्यं वा प्राप्नुयात् ।।१/३३।। અન્વયાર્થ -
પુરિસાત્તિષિ ગસ્થિ 7િ=પુરુષ કાળમાં ‘છે' એ પ્રમાણે, નિશ્વિયg પુરિનિર્વિકલ્પ પુરુષને, નો માડ઼ જે બોલે છે, સો વાર્તાવિયપં તે બાલ આદિ વિકલ્પને, ન ન ગ્રહણ કરતો નથી, 4=અથવા,
પન્ના તુલ્યને પ્રાપ્ત કરે=બાલ આદિ વિકલ્પના અભાવની તુલ્ય પુરુષના અભાવને પ્રાપ્ત કરે. ૧/૩૩JI
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005359 |
| Book Title | Sammati Tark Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 234 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 Mb |