________________
શૂન્યનું સામર્થ્ય
આ તે થઈ એક કોડ, દશ હજાર ને દશની રકમ! આટલા સેનૈયા હાથમાં આવે તે સાત પેઢીનું સાજું થઈ જાય, એ દેખીતું છે. વૃદ્ધ વિપ્રના આનંદને પાર રહ્યો નહિ, પણ તે ચૂકવતાં રાજાને ખજાને ખાલી થઈ ગયો. * જે રાજા શૂન્યનું સામર્થ્ય સમજે હેત તે તેણે વૃદ્ધ વિપ્રની માગણીને ભાગ્યે જ મંજૂર રાખી હોત, અથવા તે એમ જણાવ્યું હતું કે “હે વિપ્રવર્ય! સતી સ્ત્રીઓ હમેશાં પતિની પાછળ જ ચાલે છે અને તેમાં જ તેની શોભા છે. તેમ તમે લખેલાં અંકે પણ પાછળ શુન્ય ઉમેરવાથી જ વધારે શોભશે.” અને તેણે દરેક અંકના બે શૂન્ય ગણુને કુલ છ શૂન્ય ૧૧૧ની પાછળ ઉમેરી દીધા હોત. આથી તેને એક પણ સેને વધારે આપવો પડત નહિ. ૧૧૧ લખીએ કે ૦૦૦૦૦૦૧૧૧ લખીએ તેના મૂલ્યમાં ફેર શે ? પણ રાજાને ખ્યાલ એ જ હતો કે શૂન્યનું મૂલ્ય કંઈ પણ નથી, એટલે તેણે વધારે વિચાર કર્યા વિના
એકની આગળ-પાછળ શૂન્ય વધારી દીધાં અને તેનું પરિણામ " ઉપર જણાવ્યું તેમ, નહિ ધારેલું એટલું ખરાબ આવ્યું.
શૂન્ય દ્વારા સંખ્યામાં કેટલું સામર્થ્ય આવે છે, તેને સ્પષ્ટ ખ્યાલ ઘણાને હેત નથી. આજે અબજને વ્યવહાર સામાન્ય થઈ પડ્યો છે. ખાસ કરીને કરવેરા તથા સંરક્ષણના ખર્ચની રકમ તે અબજમાં જ પ્રસિદ્ધ થાય છે, પણ અબજ એ કેવડી મોટી રકમ છે? તે નીચેનાં દૃષ્ટાંતથી સમજી શકાશેઃ
લખવાની ફાઉન્ટન પેન સામાન્ય રીતે ૬ ઈચના કદની
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
