Page Text
________________
જ પોતાનો ચિકિત્સક બની જાય છે. અલ્પાહારી અથવા મિતાહારી વ્યક્તિ બીમાર નથી પડતી અથવા હંમેશાં સ્વસ્થ રહે છે એમ વાત નથી. બીમારીનાં બીજાં પણ અનેક કારણો છે. બહારનું વાતાવરણ, ઋતુ અથવા જીવાણુ, વાયરસ વગેરે અનેક કારણો છે, જે રોગ પેદા કરે છે. રોગ-નિરોધક શક્તિની ઊણપને કારણે પણ રોગ પેદા થાય છે. રોગ પ્રતિરોધક શક્તિ વધારવા માટે ઉપવાસ, ઊણોદરી વગેરે ચોક્કસ ઉપાયો છે. અધિક ભોજનથી ઊર્જાનો વ્યય અધિક થાય છે. ઊર્જાને બચાવવી એટલે પોતાની શક્તિને બચાવવી.
જૈન પરંપરામાં નવકારશી, પૌરુષી, પુરિમઢ, એકાસણુ, ઉપવાસ, દસ પ્રત્યાખ્યાન વગેરે અનેક પ્રકારનાં તપ પ્રચલિત છે. આ તમામ તપો ઊર્જાના વધુ પડતા વ્યયને રોકવાના અથવા ઊર્જાને બચાવવાના પ્રયોગ છે. આયુર્વેદના મત મુજબ એમ માનવામાં આવે છે કે સવારે દસ વાગ્યા સુધી કફનો પ્રભાવ રહે છે અને ત્યાર પછી પિત્તનો પ્રભાવ વધે છે. કફના પ્રભાવકાળમાં ગૃહીત ભોજન, નાસ્તો વગેરેનું પાચન બરાબર થતું નથી. પિત્તનો પ્રારંભ દસ વાગે થાય છે અને તેની પૂર્ણતા બાર વાગે થાય છે. તેથી જૈન આગમોમાં જે “એકજં ચ ભોયણું” કહેવામાં આવ્યું છે તે વૈજ્ઞાનિક તથ્ય છે.
આજે ભોજનશાસ્ત્રીઓ કહે છે કે નાસ્તો લેશો જ નહિ. જો લેવો જ હોય તો ઓછી માત્રામાં માત્ર તરલ પદાર્થો દૂધ વગેરે લો. અન્ય ભારે પદાર્થો ન લો, મીઠાઈઓ ન લો.
આચાર્ય હેમચંદ્ર યોગશાસ્ત્રમાં લખ્યું છે કે (અસ્તગતે દિવાનાથે) – સૂર્ય અસ્ત થવાથી પાચનતંત્ર નિષ્ક્રિય બની જાય છે. ઊર્જાનો સૌથી મોટો સ્રોત સૂર્ય છે. તેની હયાતીમાં પ્રાણતંત્ર, ઊર્જાતંત્ર વગેરે સક્રિય રહે છે. સૂર્ય અસ્ત થતાં જ આ તમામ તંત્ર નિષ્ક્રિય થવા લાગે છે. તેથી તે સમય ભોજન માટે યોગ્ય નથી. ખાધેલા ભોજનનો રસ બનતો નથી. તે અનારોગ્યપ્રદ બને છે.
પ્રાતઃરાશ અથવા નાસ્તા માટે પ્રાકૃત ભાષામાં શબ્દ છે – આ પઢમાલિયા. અપવાદની સ્થિતિમાં નાસ્તાનું વિધાન છે. સામાન્ય તે સ્થિતિમાં મુનિ માટે દિવસમાં માત્ર એક જ વખત ભોજન કરવાનું વિધાન છે. ઓછી વખત ભોજન કરવાથી અમલીય પદાર્થોનો સંચય
મહાવમાં આપણાત્ર વદ ૮
૮૩
ડર
કે કિશોરી
3
કે
1/
TAT
,
N
o
n
w..
i
.. ?
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005323 |
| Book Title | Mahavirnu Aarogya Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahapragna Acharya |
| Publisher | Anekant Bharati Prakashan |
| Publication Year | 1998 |
| Total Pages | 188 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |