Page Text
________________
સત્ર છે – “દોષવૈષમ્ય રોગ: દોષસાગ્યે આરોગ્યમ”દોષોની વિષમતા રોગ છે અને દોષોનું સામ્યઆરોગ્ય છે. જ્યારે વાત, પિત્ત અને કફ વિષમ થઈ જાય છે ત્યારે રોગ ઉત્પન્ન થાય છે અને જ્યારે તે ત્રણેય દોષ સમઅવસ્થામાં રહે છે ત્યારે આરોગ્ય જળવાઈ રહે છે. માનસિક સમતા આરોગ્ય છે. તેથી સમતા અને આરોગ્યને પયાર્ય વાચક સમજી શકાય છે. જ્યાં સમતા છે ત્યાં આરોગ્ય છે અને જ્યાં આરોગ્ય છે ત્યાં સમતા છે. જ્યાં વિષમતા છે ત્યાં રોગ છે અને જ્યાં રોગ છે ત્યાં વિષમતા છે. અહંકાર, કપટ, લોભ આ તમામ રોગનાં ઉત્પાદકો છે. માધવ નિદાન ગ્રંથમાં હૃધ્યને દુર્બળ બનાવનારાં કારણો પૈકી એક કારણ લોભ ગણાવ્યો છે. જેનામાં લોભની પ્રવૃત્તિ વિશેષ હશે તેનું હૃદય દુર્બળ હશે. તમામ સંવેગો આરોગ્યને અસ્તવ્યસ્ત કરી નાખે છે.
આપણી જીવનશૈલી ઉપશમપ્રધાન, સમતાપ્રધાન તથા સંતુલનપ્રધાન હોવી જોઈએ. આવી જીવનશૈલી દ્વારા શારીરિક, માનસિક અને ભાવનાત્મક રોગોથી બચી શકાય છે. જીવનશૈલીનું. મુખ્યતત્ત્વ સંયમ છે. આ તત્ત્વ તમામ તત્ત્વો સાથે જોડાયેલું છે. જે જીવનશૈલીમાં આ તત્ત્વ હોય છે તે જીવન સુખી અને આનંદપ્રદ હોય છે. જરૂરી છે પ્રશિક્ષણ
પ્રેક્ષા ધ્યાન પદ્ધતિમાં અનુપ્રેક્ષા તથા કેટલેક અંશે સમ્મોહનનો પ્રયોગ કરાવવામાં આવે છે. તે એટલા માટે કે મસ્તિષ્કીય નિયંત્રણ તથા ભાવનાત્મક નિયંત્રણ સધાઈ શકે. અનુપ્રેક્ષામાં એક નિશ્ચિત શબ્દાવલીને વારંવાર ઉચ્ચારવામાં આવે છે. એટલે કે એ પ્રક્રિયા દ્વારા આપણે મસ્તિષ્કને સૂચના આપીએ છીએ. તે (સૂચના) મસ્તિષ્કને પ્રભાવિત કરે છે. મસ્તિષ્કને પ્રભાવિત કરનાર મુખ્ય તત્ત્વ ભાવના
છે. ભાવના એટલે વારંવારનો અભ્યાસ. જ્યારે મસ્તિષ્કમાં એક જ | ભાવના વારંવાર જાગે છે ત્યારે તે મસ્તિષ્ક પ્રશિક્ષિત બની જાય છે. | તે તેના પ્રશિક્ષણ વગર સંયમની વાત સધાતી નથી. મસ્તિષ્ક સૂચનનો ન સ્વીકાર કરે છે અને તે સ્વીકૃતિનું કર્મશાસ્ત્રીય કારણ લેશ્યા છે. આ
પ્રવાહ ભીતરમાં વિદ્યમાન છે. એ જ આપણા વ્યવહારને પ્રભાવિત જ કરે છે. શરીરશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ એમ માનવામાં આવે છે કે ગ્રંથિઓનો
પર કોઇ ન મહાવીરનું આરોગ્યશાસ્ત્ર + ૬૬ એક વારમાં જઈ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005323 |
| Book Title | Mahavirnu Aarogya Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahapragna Acharya |
| Publisher | Anekant Bharati Prakashan |
| Publication Year | 1998 |
| Total Pages | 188 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |