Page Text
________________
તમામ પ્રાણીઓમાં મન નથી હોતું, પરંતુ ઇચ્છા અવશ્ય હોય છે. પ્રાણીનું અકાઢ્ય લક્ષણ છે ઈચ્છા. એક ઇન્દ્રિયવાળા જીવ, બે ઇન્દ્રિયવાળા જીવ, ત્રણ ઇન્દ્રિયવાળા અને ચાર ઇન્દ્રિયવાળા જીવ અમનસ્ક હોય છે. તેમનામાં મનનો વિકાસ નથી પરંતુ ઇચ્છા છે. તેથી મનને જીવનું લક્ષણ માન્યું નથી પરંતુ ચિત્તને માન્યું છે, ઇચ્છાને માન્યું છે. જેનામાં ઈચ્છા છે તે પ્રાણી છે. ઇચ્છા કોનું કાર્ય છે ? ઇચ્છા-આકાંક્ષા એ બધું ચિત્તનું કામ છે. ચિત્ત, મન અને ભાવ
- ચિત્ત, મન અને ભાવ આ ત્રણેયનો સંબંધ સમજીએ. ધ્યાનની દૃષ્ટિએ વિચાર કરીએ તો સૂક્ષ્મ શરીર, અધ્યવસાય, વેશ્યા, ચિત્ત, ભાવ અને મન આ એક પૂર્ણ શ્રૃંખલા છે, સૂક્ષ્મ જગતથી માંડીને સ્થૂળ જગત સુધીનો સમગ્ર ક્રમ છે. ભીતર સૂક્ષ્મ જગતમાં જે કાંઈ થાય છે તે મન દ્વારા અભિવ્યક્ત થાય છે.
હવે આપણે સ્વાથ્યની દૃષ્ટિએ વિચાર કરીએ. એક નિયમ બની જશે – અશુદ્ધ ચિત્ત, અશુદ્ધ ભાવ અને અશુદ્ધ મન હોય તો સ્વાથ્ય માટે સમસ્યા છે, સ્વાથ્ય બરાબર રહેશે નહિ. શુદ્ધ ચિત્ત, શુદ્ધ ભાવ અને શુદ્ધ મન હોય તો તે સ્વાથ્ય માટે ખૂબ અનુકૂળતા બનશે. સમસ્યા આવશે નહિ.
સાઈકો સોમેટિક – મનોકાયિક બીમારી માટે માત્ર શરીરનું તંત્ર જવાબદાર નથી. તેને માટે મનને જવાબદાર માનવામાં આવ્યું. જો ચિત્ત પવિત્ર હોય તો મન અશુદ્ધ હોઈ શકતું નથી. મનોકાયિક બીમારીઓ ચિત્તની અશુદ્ધિના કારણે જ ઉપજે છે. મહાવીરનું આ સૂત્ર – શુદ્ધ ચિત્ત, શુદ્ધ ભાવ અને શુદ્ધ મન – સ્વાથ્યનું મહત્ત્વપૂર્ણ સૂત્ર છે. અશુદ્ધ ચિત્ત, અશુદ્ધ ભાવ અને અશુદ્ધ મન – અર્થાત બીમારી માટેનું ખુલ્યું આમંત્રણ. સ્વાથ્ય અને ચિત્તની નિર્મળતા
સ્વાથ્યના સંદર્ભમાં ચિત્ત અને મનની ચર્ચા ખૂબ આવશ્યક છે. આ કોઈ દાર્શનિક ચર્ચા નથી. જ્યાં દાર્શનિક ચર્ચા કરીએ ત્યાં મા મનના સ્વરૂપનું પ્રતિપાદન કરીએ. આપણે ચિત્ત અને મનના સ્વરૂપને
સ્વાથ્યના સંદર્ભમાં પણ જોઈએ. જે વ્યક્તિ સ્વસ્થ રહેવા ઇચ્છે છે , કાકી કાકી મહાપીટનું થાયીસ્ટ " ૧૬ કરો :
-
-
.
.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005323 |
| Book Title | Mahavirnu Aarogya Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahapragna Acharya |
| Publisher | Anekant Bharati Prakashan |
| Publication Year | 1998 |
| Total Pages | 188 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |