________________
તત્ત્વાખ્યાન.
પ્રકૃતિપણું, યાદશક્તિની અત્યલ્પતા, મૂછી અથવા બેભાન પણું-એ સર્વ ચિન્હ અપસ્માર રેગના ઉદયથી થાય છે.
.
ગર્ભાવસ્થામાં અથવા ઉત્પન્ન થયા પછી–એમ બને પ્રકારે જીને આ રોગ ઉત્પન્ન થાય છે. ગર્ભમાં બાલકને જે દષ્ટિ સુધી તેજ પ્રાપ્ત થયેલું ન હોય, તે તે બાળક જન્માંધે જન્મે છે. અને જે તે જ તેજે એક આંખમાં જ આવ્યું હોય, તો તે બાળક જન્મથી એકાક્ષ અર્થાત્ કાણું પેદા થાય છે. રૂધિર નામની ધાતુની સાથે તે તેજ મિશ્ર થએલું હોય, તે તે બાળક લાલનેત્ર વાળું થાય છે. પિત્તની સાથે અનુગત હોય, તે પિળાનેત્ર વાળું અને વાતાનુગત તેજથી વિકારીનેત્ર વાળું બાળક જન્મે છે.
ઉપર્યુકત ગર્ભાવસ્થામાં થતા નેત્રરોગ સિવાય ઉત્પન્ન થયા પછી પણ નીચેના શ્લોકમાં બતાવેલાં કારણેથી અનેક પ્રકારના આંખ સંબધિ રેગેને પ્રાદુર્ભાવ જોવામાં આવે છે
वातात् पित्तात् कफाद् रक्तादभिष्यन्दश्चतुर्विधः । ..
प्रायेण जायते घोरः सर्वनेत्रामयकरः ॥१॥ - ભાવાર્થ-વાત,પિત્ત, કફ અને રૂધિર એ ચાર કારણથી ચાર પ્રકારે નેત્રમાં અભિન્કંદ રોગની ઉત્પત્તિ થાય છે.. કે જેના આલંબનથી સર્વ પ્રકારનાં આંખનાં દર્દો ઉદ્દભવે છે. માટે તે ભયંકર ગણાય છે. ૧
