________________
To
તત્ત્વાખ્યાન.
વિસકુષ્ઠ ૧૧, એ અગીયાર લઘુકુષ્ણનાં નામે છે. સામાન્ય રીતે જોતાં એ કુષ્ઠરોગની ઉત્પત્તિ સંનિપાતના કારણથી થાય છે. પરંતુ અવાંતર ભેદોના પ્રાદુર્ભાવ વાતાદિ દ્વષાની પ્રખલતાથી થાય છે.
ક્ષા.
त्रिदोषो जायते यक्ष्मा गदो हेतुचतुष्टयात् । वेगरोधात् क्षयाच्चैव साहसाद् विषमासनात् ॥ १ ॥
ભાવાથ ધાતુ વિગેરે વેગના આવેશને રોકવાથી, ધાતુઓના ક્ષયથી, સાહસ કરવાથી અને વિષમ રીતે આસનને સેવવાથી—એમ ચાર હેતુથી આ ત્રણ દોષવાળા ક્ષયરોગ ઉત્પન્ન થાય છે. આ ચાર મુખ્ય કારણા સિવાય બીજા એધાન્તર. કારણા પણ ઘણાં છે.
अपस्मार.
આ
વિવે
વાત, પિત્ત, શ્લેષ્મ અને સંનિપાત-એ ચાર કારણેાના ભેદથી અપસ્મારના પણ ચાર ભેદે પાડવામાં આવ્યા છે. રાગના જ્યારે ઉપદ્રવ થાય છે; ત્યારે પ્રાણી સસદ્ કથી વિકલ અની ભ્રમિ, મૂર્છા ઇત્યાદિ અનેક અવસ્થાએ અનુભવે છે. શ્રૃમિ અવસ્થાના આવેશથી મનની ઘણી નિર્મલતા માલૂમ પડે છે. અર્થાત્ કોઇ પણ કાર્યોંમાં મનની સ્થિરતા બિલકુલ રહેતી નથી. સંરભ અવસ્થામાં અનેક પ્રકારના સકા મનની અંદર થયા કરે છે. દ્વેષનું આધિક્સ યા ચીડ
