________________
તજ્યાખ્યાન,
પ્રકારે દુઃખે માને છે. અને એ દુઃખથી પીડાયેલ જીવને દુઃખનાશક હેતુઓમાં જીજ્ઞાસા ઉત્પન્ન થાય છે. (૧) આધ્યાત્મિક દુઃખ.
આધ્યાત્મિક દુઃખના શારીરિક અને માનસિક–એમ બે ભેદો પાડવામાં આવ્યા છે. શારીરિક એટલે શરીર સંબંધી દુઃખે. તેને વિસ્તાર આયુર્વેદ-વૈદ્યક ગ્રંથમાં આવતાં રોગનાં નામે, લક્ષણે તથા તેનાથી થતી પીડાઓનું વર્ણન જાણવાથી સ્પષ્ટ સમજાશે. અતએવ વિશેષ જિજ્ઞાસુઓને તે તે ગ્રંથને તપાસી જોવાની જે કે ભલામણ કરૂં છું; તે પણ અહિં સંક્ષેપથી તેનું દિગ્દર્શન કરાવવું ઉચિત સમજું છું.
આચારાંગસૂત્રના ૨૩૫ મા પૃષમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે-વાત, પિત્ત અને શ્લેષ્મની વિષમતાના કારણથી થતા જાર, શળ, અતિસાર, ક્ષય અને ખાંસી વગેરે જેગો એ શારીરિક દુઃખમાં ગણાય છે. તથા વાતાદિ દેશે ની ઉત્કટતાથી અઢાર પ્રકારના કુષ્ઠ રોગ (કેટ) થાય છે. તેમાંથી અરૂણેદુબરકુન,નિશ્યકુB૨,જિહુવાકુષ્ઠ ૩, કપાલકુB૪,કાકનદકુષ્ઠ, ૫, પિડરિકકુષ્ઠ ૬, અને દકુષ્ઠ ૭,એ સાત મહાકુષ્ઠ કહેવાય છે. કારણ કે--જરે એની અંદર સર્વ ધાતુઓને અનુપ્રવેશ થાય છે, ત્યારે અ દ ધ બને છે. સ્થલારફ કુષ્ઠ ૧, મહાકુષ્ઠ ૨, એ કુષ્ઠ ૩, દંતકુઠ ૪, પરિસપ કુષ્ઠ ૫, સિદ્ધકુષ્ઠ ૬, વિચચિંકાકુર્ણ ૭, કિક્રિભકુષ્ઠ ૮, મામાકુક તારૂકુષ્ઠ ૧૦
