________________
તસ્વાખ્યાન,
ગુરૂત્વનું સ્વરૂપ જલ અને પૃથ્વીની પતનક્રિયામાં જે કારણ હોય તે ગુરૂત્વ કહેવાય. તે અપ્રત્યક્ષ છે તે પણ પતનક્રિયા દ્વારા એનું અનુમાન થઈ શકે છે. જ્યારે આ વૃક્ષથી ફલ નીચે પડ્યું ત્યારે એમાં ભારે પડ્યું છે એમ અવશ્ય માનવું જોઈએ. તથા તેને સંગ, પ્રયત્ન અને સંસ્કારનું વિધિ સમજવું.
દ્રવ્યત્વનું સ્વરૂપ. સ્પન્દન કહેતાં રેલે ચાલ, પાતળાપણું વિગેરે ક્રિયાનું જે કારણ હોય તે દ્રવત્વ કહેવાય. તેના બે ભેદ છે, સાંસદ્ધિક અને બીજું નૈમિત્તિક. સ્વભાવસિદ્ધ દ્રવત્વ પાણીમાં જ છે. વૃતાદિ પૃથ્વી, સુવર્ણ વિગેરેમાં નૈમિત્તિક દ્રવત્વ સમજવું
| સ્નેહસ્વરૂપ - નેહપાને વિશેષ ગુણ છે. આ વિગેરેને પિઝા બનાવવામાં શરીર વિગેરેની શુદ્ધિમાં, મદુપણ વિગેરેમાં સ્નેહ કારણ છે.
સંસ્કારનું સ્વરૂપ. તેના ત્રણ ભેદ છે. વેગ, ભાવના અને સ્થિતિસ્થાપક વેગ મૂર્તિમાન પાંચ દ્રવ્યમાં છે.
ભાવના નામને સંસ્કાર આત્માને ગુણ છે. અનુભવેલા પદાર્થની સ્મૃતિમાં તથા પ્રત્યભિજ્ઞાનમાં કારણભૂત છે. જ્ઞાન
