________________
ર
મદ દુઃખાદિના વિરાધિ છે. યુનુષ વૃક્ષની શાખા નેતરની સોટી વિગેરેને નમાવીને મૂકી દીધા પછી જે પૂર્વ અવસ્થાની પ્રાપ્તિમાં જે કારણ હાય તેને સ્થિતિસ્થાપક સંસ્કાર કહેવાય.
વડ્યાખ્યાન.
ધનુ' સ્વરૂપ.
ધમ એ પુરૂષના ગુણવશેષ છે.તેનું આચરણ કરવાવાળાને ધમ પાતે સુખ અને સુખનું સાધન મેક્ષ વિગેરે સારા કાર્યાં. માં કારણભૂત છે. તે ધમ પુરૂષના શુભ સંકલ્પથી પેદા થાય છે. તેનાં સાધના ધર્મમાં શ્રદ્ધા, પ્રાણિઓના હિતનુ ચિન્તન, સત્યવચન, ચારિત્યાગ, બ્રહ્મચર્ય, નિષ્કપટભાવ, ક્રોધત્યાગ, શુચિ દ્રવ્યનું ( સાત્વિક પદા'નુ' ) સેવન, દેવની ભિકત, ઉપવાસ, અપ્રમાદ આ સર્વ સામાન્ય ધર્મોનાં સાધના સમ જવાં, વિશેષ સાધન—
સારા લાકથી ક્ષત્રિય વૈશ્ય પાસેથી દ્રવ્યનું ગ્રહણ કરવું, અધ્યયન, અધ્યાપન, યજ્ઞ વિગેરે બ્રાહ્મણનાં ધમ સાધના સમજવાં. સમ્યક પ્રજાનું પાલન, ખરાબ ઢાકાને કબજામાં રાખવા, યુદ્ધથી જ્યાં સુધી વિજય ન મળે ત્યાં સુધી અથવા પ્રાણાન્ત સુધી પણ વિરામ પામવું નહિ વિગેરે ક્ષત્રિયાને ધ મનાં સાધના સમજવાં.
લેવા દેવાના વ્યવહાર કરવા, ખેતીનું કાર્ય કરવું, પશુઆને પાલન કરવાં વિગેરે વૈશ્યાને ધર્મનાં સાધના સમજવાં. બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય અને વૈશ્યના શ્રાધીન રહેવું, વૈકિ
16
