________________
૨૨
તત્ત્વાખ્યાન.
ઘટના સમવાય હોવાથી એકાધિકરણને લઈને કપાલનું રૂપ ઘટના રૂપનુ' અસમવાયિકારણ સમજવુ'. આ એથી જે ભિન્ન કારણ હાય તે નિમિત્ત કારણ કહેવાય, સમવાયિકારણતા દ્રવ્યમાં, અસમવાયિકારણતા ગુણમાં અને નિમિત્તકારણતા સર્વાંમાં સમજવી.
બુદ્ધિ, સુખ, દુઃખ, ઇચ્છા, દ્વેષ, પ્રયત્ન, ધ અધર્મ, ભાવના નામના સસ્કાર આ ગુણામાં કેવળ નિમિત્તકારણતા સમજવી.
સચેાગ, વિભાગ, ઉષ્ણુ, સ્પર્શ, ગુરૂત્ય, દ્વવત્વ, વેગ આ ગુણામાં અસમવાયિકરણતા તથા નિમિત્ત કારણુતા સમજવી. ઉપરોકત સવ એક બીજાનું સાધમ્ય સમજવું. એથી વિષરીત જે હાય તે વૈધમ્ય સમજવું,
ગુણનુ વિશેષ નિરૂપણ.
રૂપના પાંચ ભેદ છે—લાલ, પીળું, લીલું, કાળું, ધાળુ, આ પ્રાંચે પ્રકારનાં રૂપે ચક્ષુ ઇન્દ્રિયથી પ્રત્યક્ષ છે. પૃથ્વી, જલ, તેજ આ ત્રણ દ્રવ્યમાં રહે છે. જલ અને તેજના પરમાણુનુ રૂપ નિત્ય છે. પાર્થિવ પરમાણુનું અગ્નિના સયોગથી નાશ થતુ' હાવાથી પૃથ્વીનું સર્વ રૂપ અનિત્ય છે,
ખાટો, કડવા, તીખા, ખારા, મધુર એ રસના પાંચ ભેદ્દે સમજવા. જિલ્હાથી એનુ* પ્રત્યક્ષ થાય છે. પૃથ્વી અને પાણી સિવાય ખીજામાં રસ માનવામાં આવ્યે નથી. પૃથ્વીમાં પાંચ પ્રકારના છે. જલમાં એકલા મધુર છે. જીવનની પુષ્ટિ, ખલ,
