________________
તત્ત્વાખ્યાન.
૨૦૩
વાયુતત્ત્વનિરૂપણ.
: પાકથી પેદા નહિ થયેલ એવા અનુષ્ટુાશીત સ્પર્શ વાળે જે ડાય તે વાયુ કહેવાય.
સ્પર્શી, સંખ્યા, પરિમાણુ, પૃથક્ત્વ, સંયોગ, વિભાગ, પરત્વ, અપરત્વ અને સંસ્કાર–આ નવગુણ્ણા વાયુમાં સમજવા. તેના બે ભેદ છે. નિત્ય અને અનિત્ય. નિત્યવાયુ પરમાણુ રૂપ સમજવા. અનિત્યવાયુના ત્રણ ભેદ છે. શરીર, ઇન્દ્રિય, વિષય, પૃથ્વીના અવયવા સહિત વાયુથી બનેલું અાનિજ મરૂત લાકમાં છે.
પૃથ્વી વિગેરેના અવયવાથી અભિભૂત નહિ થયેલ એવા વાયુના અવયવોથી બનેલી અને સ્પર્શ'ને ગ્રહણ કરવા વાળી સ્પર્શનઇન્દ્રિય વાયુની સમજવી. રૂપાદિની મધ્યમાં સ્પર્શીને ગ્રહણ કરવાવાળી હાવાથી શરીરમાં લાગેલ જલની શીતળતાના પ્રકાશક ૫ ખાના પવનની માફક સ્પર્શી શબ્દ વિગેરે વાયુને ઓળખવાનાં ચિહ્નો સમજવાં. રૂપાદિ ગુણાથી રહિત જે આ સ્પર્શ માલુમ પડે છે તેના આધાર કાઇ હાવા જોઇએ. સ્પશ પણુ* હાવાથી પૃથ્વીના સ્પર્શની માફક. જે પાંદડાંમાં શબ્દ સભળાય છે તે સ્પશવાળા દ્રવ્યના સચેાગથી ઉત્પન્ન થયેલા હાવા જોઇએ. દડના અભિઘાતથી થયેલ ભેરી શબ્દની માફ્ક પાંદડાં વિગેરેનુ આકાશમાં જે અસ્થાન છે, તે સ્પર્શીવાળા દ્રવ્યના સયાગનુ કાર્ય હાવુ' જોઈએ. પ્રયત્ન, વેગ વિગેરે કાર
