________________
તવાખ્યાન,
૧૫૫
કારાય છે. કાર્યોની ભિન્નતાથી સ્વભાવમાં ભેદ અને સ્વભાવભેદ થતાં અનિત્યપાછું આવવાનું. સ્વભાવને ભેદ થવે એ જ અનિત્યનું લક્ષણ છે.
ધારો કે ક્ષણવાર માટે ઈશ્વરને-જગકર્તાને નિત્ય માનવામાં આવે, પરંતુ તે નિરંતર સુષ્ટિની રચના કેમ કરતા નથી ? “પિતાની ઈચ્છા હોય તે બનાવે, અન્યથા નહિ એમ પ્રત્યુત્તર મળે તે પૂછવાની આવશ્યકતા છે કે-ઈચ્છા પણ પિતાની સત્તાને આધીન થઈને જ સ્વસ્વરૂપ ને પ્રાપ્ત કરતી હોવાથી શા માટે સર્વદા પ્રવૃત્તિ કરાવતી નથી ?
ઈશ્વરમાં આઠ ગુણની અધિકરણતામાં પણ કાર્યના ભેદથી અનુમેય ઈચ્છા પણ વિષમ રૂપ હેવાથી અનિત્યતા રોકી શકાય તેમ નથી.
આ જગમાં બુદ્ધિમાનની પ્રવૃત્તિ સ્વાર્થ અથવા કરૂણા ભાવથી થતી જોવામાં આવે છે. જગત્કર્તા જગદીશ્વર કૃતકૃત્ય હોવાથી સ્વાર્થ માટે જગની રચના કરે એ સંભવી શકતું નથી. “કરૂણું ભાવથી સૃષ્ટિની રચના કરે છે.” એમ કહેવામાં આવે તો તે કથન પણ અયુકત માલુમ પડે છે કેમકે-દુઃખી પ્રાણિનાં દુઃખને દૂર કરવાની ઈચ્છા તે કરૂણા કહેવાય છે. જગતની રચના થયા પહેલાં જેને શરીર ઇંદ્રિય વિગેરે ન હોવાથી દુખ પણ ન જ હોઈ શકે, ત્યારે, કેનાં દુઃખ દૂર કરવા માટે ઈશ્વર કરૂણ લાવી જગતની રચના કરે છે ! એ વિચારવાની આવશ્યકતા છે...
