________________
૧૧૨
તવાખ્યાન.
વિગેરે જોવામાં આવે છે. તેથી અહિં વરસાદ વરસવા રૂપ કારણ બન્યું હોવું જોઈએ. બીજી નદીઓની જેમ.
સામાન્યત દષ્ટમ્” નું સ્વરૂપ. કાર્ય અથવા કારણ સાથે બિલકુલ સંબંધ ન ધરાવનાર હેતુઓથી સાધ્યનો નિશ્ચય કરે. એ “સામાન્યતે દષ્ટ નામનું અનુમાન કહેવાય છે. જેમકે બગલાં વિગેરે જળચર પક્ષિઓને ન છેડનાર આ પ્રદેશ, જલારાયવાળો હો જોઈએ. કેમકે બગલાં વિગેરેની સ્થિતિ અહિં જોવામાં આવે છે. બીજા જેએલા જલાશની જેમ. અથવા કેઈ વૃક્ષ ઉપર સૂર્યને જોયા પછી બીજે પર્વત વિગેરે પ્રદેશ ઉપર સૂર્યને જોઈ તેની ગતિનું અનુમાન કરવું. અથવા આ સમયે આંબા ફળેલા હવા જોઈએ, તેમાં આંબાપાણું હેવાથી, જેએલા બીજા આંબાઓની જેમ. એ વિગેરે પ્રકારના અનુમાનને “સામાન્ય દ્રષ્ટ”એવા નામથી ઓળખવામાં આવે છે.
जुदी व्याख्या.
પૂર્વ પ્રતિપતિની માફક જે પ્રતિપત્તિ થાય તેને “પૂર્વવત્ અનુમાન કહી શકાય. જેમકે સુખ, દુઃખ, ઈચ્છા, દ્વેષ, પ્રયત્ન વિગેરે ગુણે એક દ્રવ્યના આશ્રિત હેવા જોઈએ, ગુણે હેવાથી રૂપ વિગેરે ગુણોની જેમ.
પ્રસક્તને નિષેધ કરવાથી અને અન્યત્ર પ્રસક્તિને અસંભવ હોવાથી બાકી રહેલાનું જે જ્ઞાન થાય, તે “શેષવત્ "
