________________
3
તત્ત્વાખ્યાન.
સ્વરૂપથી ગ્રાહ્ય છે અને જ્ઞાન એ પદાર્થાંનુ પરિચ્છેદક હાવાથી ગ્રાહક છે. એમ સુખ વિગેરેમાં અને જ્ઞાનમાં તફાવત છે.
""
'
• અવ્યવૈચ’ પદ્યની સાકતા–જેમાં નામ વિગેરેની પના ન હોય તેને અન્યપદેશ્ય કહેવામાં આવે છે. બ્યપદેશ્ય ( શબ્દ ) ના શ્રવણે દ્રિયની સાથે સબંધ થવાથી ઉત્પન્ન થતા જ્ઞાનને ‘ પ્રત્યક્ષ ’ નહિ કહેતાં શાબ્દિક જ્ઞાન કહેવુ જોઈએ. જેમ કાનથી “ ગા શબ્દ સાંભળ્યા પછી આ ગાય છેઃ એવા પ્રકારના ઉત્પન્ન થતા જ્ઞાનમાં શબ્દ અને ઇંદ્રિય બન્ને કારણ હોવા છતાં પણ એમાં શબ્દનુ વિશેષ પ્રાધાન્ય હાવાથી શાશ્વજ્ઞાન ગણાવું જોઇએ. તેને ‘ પ્રત્યક્ષજ્ઞાન ' ન કહેવું. એવા આશયથી પ્રત્યક્ષ જ્ઞાનના લક્ષણમાં ‘ અવ્યપવેચ’ પદ મૂકવામાં આવ્યું છે.
ઃ
• વ્યમિન્નારી ’ વિશેષણની સાકતા—જે વસ્તુના અભાવમાં જે વસ્તુનુ` જ્ઞાન થાય તે જ્ઞાન · વ્યભિચારિજ્ઞાન ’ ના નામથી ઓળખાય છે. જેમ છીપ દેખવાથી રૂપાનું જ્ઞાન, આંઝવા જોવાથી જળનુ જ્ઞાન, દેરડી દેખવાથી સર્પતું જ્ઞાન, વિગેરે. એવા વ્યભિચાર જ્ઞાનને પ્રત્યક્ષજ્ઞાન ન કહી શકાય. એમ સૂચવવા લક્ષણકારે લક્ષણસૂત્રમાં ગ્રંથમિવારી 2 પદ મૂક્યું છે.
·
" व्यवसायात्मक પદની સાથે તા–વ્યવસાય-વિશેષ એથી ઉત્પન્ન થતા જ્ઞાનને વ્યવસાયાત્મક યા નિશ્ચાત્મક જ્ઞાન
