________________
તવાખ્યાન.
પ્રમાણ આપવા આવે તો શૂન્યવાદની માન્યતા ઉપહાસપાત્ર બને છે, પ્રમાણ વિના જ શૂન્યવાદ માનવા ઈચ્છે તે તેને અપ્રમાણ ગણી પ્રામાણિકે ઉપેક્ષા કરે છે. પિતાના સિદ્ધાંતથી શૂન્યવાદની સિદ્ધિ કરવા ઈચ્છે છે તે આગમ પ્રમાણ છે કે અપ્રમાણ? એમાં શે નિર્ણય ? આગમમાં પ્રમાણ ઠરાવવા
જ શુન્યવાદની કલ્પના મિથ્યા કરે છે. આગમને અપ્રમાણે જણાવવાથી તે શૂન્યવાદના સંબંધમાં કઈ વિશ્વાસ ધારણ કરી શકે નહિ. શૂન્યવાદને સ્થાપન કરવા એક પણ વાક્યને ઉચ્ચાર કરવો તે શૂન્યવાદને ભંગ કરે છે. કેમકે તે પ્રમેય છે. અને પ્રમેયને તે શૂન્યવાદિએ સ્વીકારતા જ નથી.
શુન્યવાદિઓની માન્યતામાં તેઓએ જે યુકિતઓ જણાવી છે, તે તે શૂન્ય છે કે વસ્તુરૂપ છે? એમ તેઓને પ્રશ્ન પૂછાતાં પ્રત્યુત્તરમાં તેઓ શૂન્ય જણાવે છે તેવાં શૂન્ય વાયોથી કોઈ પણ વિધિ અથવા નિષેધ થઈ શકતું ન હોવાથી માનજ રહેવું સમુચિત છે.
શૂન્યવાદ સિદ્ધ કરવા માટે કહેલ યુક્તિઓને વસ્તુરૂપ માનવામાં આવે તે શૂન્યવાદની માન્યતા અસત્ય થાય છે. તત્વચતુષ્ટયનું નિકારણ કરવામાં આવેલી યુત્તિઓ પણ વિચારી જોતાં અયુક્ત છે. હું સુખી, દુઃખી ઈત્યાદિ પ્રતિતિએ મુખ્યતાથી આત્માની વિદ્યમાનતામાં જ ઘટી શકે છે. હું ગાર છું, હું શ્યામ છું. ઈત્યાદિ પ્રતીતિમાં “હું” શબ્દને પ્રયોગ ગણરૂપે શરીરમાં કરવામાં આવેલ છે, જેમ રાજા
