________________
તવાખ્યાન.
જ્ઞાનક્ષણનું દુઃખ તે વિનાશિજ્ઞાનક્ષણની સાથે વિલીન થઈ જાય, સંતાનને વાસ્તવિક કહી શકાશે નહિ, સંતાનને વાસ્તવિક માનવા માં આત્માનો સ્વીકાર થઈ જાય છે. એ વિગેરે કારણેથી મોક્ષ કોને મળે ? એ જ પ્રશ્ન અદ્ધર લટકે છે.
સંપૂર્ણ વાસનાને ઉછેદ થતાં વિષયાકાર ઉપદ્રવ્યના અભાવમાં વિશુદ્ધજ્ઞાનને ઉત્પાદ એ જ મોક્ષ છે.” એવી બદ્ધોની માન્યતા મનન કરતાં મનસ્વિ માનવના મનોમંદિરમાં માનનીય થઈ શકતી નથી.
કદાચ વિશુદ્ધજ્ઞાનની ઉત્પત્તિરૂપ ભાવનાના પ્રચયને મોક્ષનું કારણ માનવામાં આવે છે તે પણ યુક્ત કહી શકાય નહિ, કેમકે ભાવનાને પ્રચય પણ સ્થિર એકાશ્રયમાં જ ઘટી શકે અને વિજ્ઞાનક્ષણમાં સ્થિરતા માનવી એ શ્રાદ્ધ કેને અનિષ્ટ છે.
સકળ જ્ઞાનક્ષણોમાં સ્વાભાવિક અને સદશ્ય શક્તિના પ્રારંભનું સામર્થ્ય કદાચ હોઈ શકે પરંતુ અસદશ્ય શક્તિના પ્રારંભનું સામર્થ્ય તેમાં અસંભવિત છે. સકળ જ્ઞાનક્ષણે પૂર્વે સ્વયં નષ્ટ થઈ ગયા, પરંતુ આ અપૂર્વ ક્ષાનક્ષણ ઉત્પન્ન છે. સંતાન પણ એક નથી. બંધ અને મેક્ષ એક અધિકરણમાં રહેનાર હોવાથી વિષયની ભિન્નતાના કારણથી કેવી રીતે રહી શકે? અને એથી મુક્તિ પણ કેને મળે ? પ્રયત્ન પણ કોને માટે કરવામાં આવે? કારણ કે બંધને વિચ્છેદ એ મેક્ષ
