________________
તપા-શ્રાદ્ધ-પ્રતિક્રમણનાં સૂત્રો
[ વિ. ૧
(4) સામાઈયપારણ– આમાં આજકાલ શરૂઆતમાં બે પદ્યો છે અને પછી ગુજરાતી ગદ્યમાં લખાણ છે. ઉપર્યુક્ત બને પદ્ય આર્યામ છે.
(૫) જગચિક્તિામણિ – આ સૂત્ર સર્વાશે પદ્યાત્મક છે. એમાં પાંચ પડ્યો છે. પહેલું પદ્ય રોલા' છન્દ્રમાં છે. બીજા અને ત્રીજા પડ્યો “વસ્તુ” છન્ડમાં છે અને ચોથા અને પાંચમા એ બંને પ આર્યામાં છે.
“રોલાને “રેડા” તેમ જ “રાળા ' પણ કહે છે. એના પ્રત્યેક ચરણમાં ૧૧+૧૩=૨૪ ચોવીસ વીસ માત્ર હેય છે. દરેક ચરણના અંતમાં “ન” ગણ હોય છે.
વસ્તુ છન્દમાંના પ્રથમ ચરણમાં ૨૨ માત્રા, બીજામાં અને ત્રીજામાં પણ ૨૭ માત્રા અને ચોથા તથા પાંચમામાં ૨૪ માત્રા હોય છે. વિશેષમાં પ્રથમ ચરણમાં ૭, ૭, અને ૮ માત્રાએ યતિ હેય છે. પછીનાં ચરણે ઉપગીતિ'માં અને બાકીનાં બે “દેહરા'માં હેય છે. ઉપગીતિમાં ચાર ચરણેમાં અનુક્રમે ૧૨, ૧૫, ૧૪ અને ૧૫ માત્રા હોય છે.
: દેહરામાં પૂર્વાર્ધમાં તેમ જ ઉત્તરાર્ધમાં પણ ચોવીસ ચોવીસ માત્રાઓ હોય છે. એમાં ૬ તાલ હેાય છે. તેમ જ ૧૦મી અને ૧૧મી માત્રા પછી યુતિ હોય છે.
{ “ વસ્તુ” છંદને ઉપગ ગુજરાતી કૃતિઓમાં એના પ્રણેતા જેનેએ-ખાસ કરીને મુનિઓએ વિશેષ પ્રમાણમાં કર્યો છે. આ છનું
૧. આ લખાણ બહુમાં બહુ તે ગુજરાતી ભાષાના ઉદ્ભવસમયનું વિક્રમની ૧૩મી સદી જેટલું પ્રાચીન ગણાય છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
