________________
૧૯૦ : ષડ્કશન સુમેધિકા
જાણી શકાયું નથી. ત્યાર બાદ સાંખ્યાચામાં વા ગણ્ય, જૈગીષા, વિધ્યવાસ, દેવલ, વેટુ આદિ આચાર્યાં થઇ ગયા છે. ત્યાર બાદ ઈશ્ર્વર કૃષ્ણને સમય આવે છે, તેએની સાંખ્યકારિકા સુપ્રસિદ્ધ છે. આ ગ્રંથ ઉપર અનેક ટીકાકારાએ ટીકા લખી છે જેમાં પરમયેાગી ગૌડપાદ અને વાચસ્પતિ મિત્ર જેવા મહામર્હુિમ આચાર્યને પણ સમાવેશ થાય છે. સાંખ્ય દર્શનના પ્રામાણિક ગ્રંથ સાંખ્યકારિકા ગણાય છે. સાંખ્યના અ ંતિમ આચાર્ય વિજ્ઞાનભિન્નુ ગણાય છે.
સાંખ્ય શબ્દની ભિન્ન ભિન્ન વ્યાખ્યાઓ જોવા મળે છે. આમાંની એક વ્યાખ્યા એ છે કે આ દેશને સર્વ પ્રથમ તત્ત્વાની ગણતરી કરી જેના જ્ઞાન વડે મેાક્ષ પ્રાપ્ત થાય છે. આથી આનુ નામ સાંખ્ય પડ્યું. બીજી વ્યાખ્યા એ છે કે સાંખ્ય એટલે વિવેકજ્ઞાન, પ્રકૃતિ તથા પુરુષના વિષયમાં અજ્ઞાન હેાવાથી સ'સા રમાં ભટકવુ પડે છે, જ્યારે પ્રકૃતિ અને પુરૂષને વિવેક થઈ જાય છે, ત્યારે મેાક્ષ પ્રાપ્તિ થાય છે. પ્રવ્રુત્તિ પુષો વિવેકો
नाम मोक्षः ।
સાંખ્ય શાસ્ત્ર મુખ્યતયા પ્રમેય શાસ્ર છે; પ્રમાણુ શાસ્ત્ર નહીં. પરંતુ પ્રમેયની સિદ્ધિ પ્રમાણથી જ થતી હોવાથી પ્રમાણની આવશ્યકતા સાંખ્ય શાસ્ત્રને પણ રહે છે. સાંખ્ય ત્રણુ પ્રમાણ માને છે: હૃષ્ટ (પ્રત્યક્ષ), અનુમાન અને આપ્તવચન (આગમ). સાંખ્ય દશનાનુસાર બધા પ્રમાણે કેવલ એધરૂપ અથવા જ્ઞાનરૂપ છે અને આ જ્ઞાન વિષયાકાર પરિણામના સ્વરૂપનુ' હાવાને લીધે એક માત્ર બુદ્ધિને જ ધમ છે, ઇન્દ્રિય ઈત્યાદિના નહીં. વિશેષતા
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
