________________
ખડાયત ભાંગ્યું અને મંદિર પણ તૂટ્યું હતું. અત્યારે જે કોટયર્ક મંદિર ઊભું છે તે તો પંદરમા - સોળમા સૈકામાં બંધાયેલું લાગે છે તે મંદિર કોણે નિર્માણ કર્યું તેની કોઈ વિગતો મળી નથી. પણ મંદિર ભવ્ય છે. જૂનું ખડાયત ગામ ભવ્ય હશે તે અવશેષો પરથી ખ્યાલ આવે છે. અત્રેના ટેકરા પર આરસની જૈન અંબિકા દેવીની મૂર્તિ પણ હતી. તે પર પૈસો ખખડાવતાં મધુર અવાજ નીકળતો હતો. નવું કોટયર્ક મંદિર સંવત ૧૯૭૭માં બંધાવું શરૂ થયું હતું. (ખડાયતના) વિણકોને ખડાયતા વણિકો, બ્રાહ્મણોને ખડાયતા બ્રાહ્મણો અને ઠાકોરો, ભીલો ને ખડાયતા ઠાકોરો કહેવામાં આવે છે. વણિકોના વીસા ખડાયતા અને દશા ખડાયતા એમ બે ભેદ છે. એક વાયકા પ્રમાણે વસ્તુપાળ તેજપાળે પાટણમાં ચોરાશી નાત જમાડી ત્યારથી દશા વીશા એમ
બે ભેદ પડ્યા છે. વસ્તુપાળ રાસમાં આ નિર્દેશ જોવા મળે છે.
હાલનું મહુડી - મધુપુરી સંવત ૧૯૭૧ વસાવવાનો મહાજને ઠરાવ કર્યો હતો. સાબરમતી નદી ઠેઠ પાસે આવી જવાથી મોટાં કોતરો પડી જવાથી સાતસો વરસ જૂની મહુડીની આથમણી દિશામાં ચાર ખેતર દૂર નવું મહુડી વસાવવામાં આવ્યું હતું.
જૂના મહુડી ગામમાં વીસ જેટલા જૈન વાણિયાઓનાં ઘ૨ અને એક જૈન દેરાસર હતું. મહુડીમાં ઠાકોરોની વસતી વધારે હતી. તેઓ ખેત-મજૂરોનો ધંધો કરતા હતા.
ખડાયત મહુડીમાં કોટયર્કનું વૈષ્ણવ દેવનું મંદિર છે અને ત્યાં વિષ્ણુની મૂર્તિ છે. અહીંયા કારતક મહિનામાં અગિયારસથી પૂનમ દરમિયાન મેળો ભરાય છે. શામળાજીમાં પણ આ સમય દરમિયાન કાળિયાદેવના સાન્નિધ્યમાં મેળો ભરાય છે. કિંવદંતી પ્રમાણે ખડાયતના કેટલાક ઠાકોરે એક મહુડીના વૃક્ષ નીચે પરું વસાવ્યું તેથી તે મહુડી ગામ ગણાયું હતું. જૂના મહુડી અને ખડાયત ગામથી દોઢ ગાઉ ઉપ૨ સાબરમતી વહેતી હતી. કોટયર્કની પાસે એક જૂનું મહાદેવનું દહેવું છે. પૂ. જૈનાચાર્ય સૂરિ બુદ્ધિસાગર મહારાજે મહુડીનું મધુપુરી નામાભિધાન કર્યું હતું. જેનું ખડાયત ગામ તો હજા૨ બે-હજાર વરસ કે તેથી પણ પ્રાચીન હોવાનો સંભવ છે.
Jain Educationa International
૫૯
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
