Page Text
________________
તે સમજવી જરૂરી છે. લોખંડના મધ્ય ભાગમાં અગ્નિ જીવોનું અસ્તિત્વ નિરપેક્ષ રૂપમાં માનીને પછી એ કલ્પના કરવી કે વાયુનો પ્રવેશ એની અંદર થતો હશે, એ નથી આગમ-સંમત કે નથી વિજ્ઞાન સંમત અને નથી તર્ક સંમત.
ન્યૂટ્રોનો અથવા ઊર્જા-તરંગ અથવા પારામાવિક (sub-atomic) કણોનો પ્રવેશ ઘનથી ઘન પદાર્થમાં પણ સંભવ હોય શકે છે. એટલે ઇલેક્ટ્રોન, પ્રોટોન, ન્યૂટ્રોન વગેરે કણ અથવા ઉષ્મા, પ્રકાશ, ઇલેક્ટ્રિસિટી, ધ્વનિ આદિ ઊર્જાતરંગોનું ઘન પદાર્થોમાં પ્રવેશ અથવા બહાર જવું એ સંભાવના બધાને માન્ય છે. પરંતુ એનાથી અગ્નિની ક્રિયા જેમાં ઑક્સિજનની અનિવાર્યતા છે - નથી હોતી, એક્સિજન સિવાયના બીજા વાયુ (નાઇટ્રોજન વગેરે) ક્યાંક હોય તો પણ એ નિષ્ક્રિય છે, એટલે અગ્નિ બાળવાની ક્રિયામાં શક્તિમાન નથી. આગમના વચન-વાયુ વગર અગ્નિ થતી નથી-ની અપેક્ષાને ન સમજવાના કારણે જ અસંગત કલ્પના કરવામાં આવે છે. એ પ્રમાણે અગ્નિમાં તપાવેલાં લાલ ગરમ લોખંડના ગોળાને ‘શુદ્ધાગ્નિ’ના રૂપમાં નિરૂપણને પણ સાપેક્ષતાની સાથે સમજવું જરૂરી છે.
અત્યધિક ઊચ્ચ તાપમાન પર ઑક્સિજનનો સંયોગ મળવાથી બળવાની રાસાયણિક ક્રિયા અથવા કંબશ્ચનની પ્રક્રિયા થઈ શકે છે - આ સામાન્ય નિયમના આધાર પર સચિત્ત તેઉકાય અને અચિત્ત અથવા પૌદ્ગલિક પ્રક્રિયાઓનું પૃથ્થકરણ સહેલાઈથી થાય છે.
-
સચિત્ત તેઉકાય અથવા અગ્નિ બળવાની પ્રક્રિયામાં તાપ (જ્વલનબિંદુ સુધી) પ્રકાશ, જ્વલનશીલ પદાર્થ અને ઑક્સિજન - આ ચારેય અનિવાર્ય છે. હવે જો કોઈ એવો પદાર્થ હોય, જેમાં તાપ હોય, પણ પ્રકાશ નહિ હોય તો એને ચિત્ત તેઉકાયની ગણનામાં ન માની શકાય. આજ અંતર વીજળીનું હીટર અને વીજળીના વાહક તાંબાના તારમાં છે. વીજળીના હીટરમાં રહેલો લોખંડનો તાર વિદ્યુત પ્રવાહને કારણે ગરમ પણ થાય છે. લાલ થઈને પ્રકાશ પણ આપે છે, તથા ખુલ્લી હવામાં ઑક્સિજન સાથે મળીને જ્વલનશીલ પદાર્થ હાજર હોય તો અગ્નિ પેદા કરી શકે છે, પણ તાંબાનો તાર (જે સુચાલક છે)માં વિદ્યુતપ્રવાહ વહેવાથી સામાન્ય તાપ પણ બહુ ઓછો હોય છે અને પ્રકાશ નથી હોતો, અંદર ઑક્સિજનનો પણ પ્રવેશ નથી થઈ શકતો. એટલે ત્યાં સચિત્ત તેઉકાયના જીવ ઉત્પન્ન નથી થઈ શકતા.
અચિત્તના ઉદાહરણ –
૧. જ્યાં તાપ અને પ્રકાશ છે - સૂર્યની રોશનીમાં તાપ પણ છે, પ્રકાશ પણ છે,
205
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005303 |
| Book Title | Shu Vidyut Sachit Teukay Che |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahendramuni |
| Publisher | Anekant Bharati Prakashan |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 312 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |