Jain Tattva Parichay

SR No.: 005286
Original Sutra Author: N/A
Author: Ujjwala Shah, Dinesh Shah, Dipak M Jain
Publisher: Kanjiswami Smarak Trust Devlali
Total Pages: 194
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 7 MB

Page 99

પત્રો દ્વારા જૈનતત્ત્વ પરિચય
નથી કે કનિષ્ઠ નથી પરંતુ વસ્તુવ્યવસ્થા આપણા ધ્યાનમાં આવવાની દષ્ટિએ આ ગુણને મહાન કહ્યો છે. તેની વ્યાખ્યા આ પ્રમાણે છે –
“જે શક્તિને કારણે દ્રવ્યનું દ્રવ્યપણું કાયમ રહે છે. અર્થાત ૧) એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યરૂપે થતું નથી. ૨) એક ગુણ બીજા ગુણરૂપે થતો નથી અને ૩) દ્રવ્યમાં રહેનારા અનંત ગુણ વિખરાઈ જુદાં જુદાં થતાં નથી, તે શક્તિને અગુરુલઘુત્વ ગુણ કહેવામાં આવે છે.'
અનાદિકાળથી અનંત દ્રવ્યો અસ્તિત્વમાં છે. તેમાંથી પ્રત્યેક દ્રવ્યનું સ્વરૂપ જેવું ને તેવું જ કાયમ ટકી રહ્યું છે, એક દ્રવ્ય બદલાઈ બીજું દ્રવ્યરૂપ થઈ શકતો નથી. અનંત ગુણોના સમૂહને દ્રવ્ય એમ કહે છે. આ અનંત ગુણોમાંથી એક પણ ગુણ જુદો થઈ શકતો નથી, એવી શક્તિ પ્રત્યેક દ્રવ્યમાં વિદ્યમાન છે. જો એક પણ ગુણ ખરીને બીજાં દ્રવ્યમાં જાય કે નાશ પામે તો ગુણોના સમૂહનો ભંગ થશે એટલે કે દ્રવ્યનો નાશ થવાનો પ્રસંગ ઉદ્ભવશે. એક દ્રવ્યના નારા સાથે વિશ્વના નાશનો પ્રસંગ આવશે. પણ એમ બની જ શકતું નથી. દરેક દ્રવ્યમાં પરદ્રવ્યરૂપ ન થવાની શક્તિ છે. એક ગુણમાં બીજા ગુણરૂપ ન થવાની શક્તિ છે. અનંત ગુણોનો સમૂહ કાયમ જેવો તેવો જ રહેવાની શક્તિ છે આ શક્તિને જ અગુરુલઘુત્વ ગુણ કહેવામાં આવે છે.
અગુરૂ + અલઘુ = અ-એટલે નથી, ગુરૂ એટલે મોટો, લઘુ એટલે નાનો. આ શક્તિ દ્રવ્યને નાનો અથવા મોટો થવા દેતો નથી, કાયમ તેવો ને તેવો જ રાખે છે, એ સમજાયું. પણ શાના આધારે આપણે એમ માનવું? હજુ સુધી પત્રોમાં જે સિદ્ધાંતો આપણે શીખ્યા તે દ્વારા જ આપણે એ સિદ્ધ કરીશું. તે માટે આપણે પત્રાંક ૭ “ગુણોનું સ્વરૂપ' એ લેખ ફરીથી વાંચીએ. તેમાં પ્રત્યેક દ્રવ્યમાં સ્વચતુષ્ટય હોય છે - સ્વદ્રવ્ય, સ્વક્ષેત્ર, સ્વકાળ અને સ્વભાવ તે વિષે ચર્ચા કરી છે.
પ્રત્યેક દ્રવ્યનું પોતાનું દ્રવ્ય તે સ્વદ્રવ્ય, તે દ્રવ્યનો વિસ્તાર તે તેનું સ્વક્ષેત્ર, તેનું પરિણમન તે તેનો સ્વકાળ અને તેમાંના અનંત ગુણો તે તેનો સ્વભાવ, ભાવ એટલે ગુણ. આપણે ઉદાહરણ લઈ જઈએ. બે દ્રવ્યો