Jain Tattva Parichay

SR No.: 005286
Original Sutra Author: N/A
Author: Ujjwala Shah, Dinesh Shah, Dipak M Jain
Publisher: Kanjiswami Smarak Trust Devlali
Total Pages: 194
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 7 MB

Page 108

પ્રદેશત્વ ગુણ
બને છે, અને તેમાંના જીવનો તેવો જ આકાર જીવના પ્રદેશ– ગુણથી થાય છે. તે સમયે તે શરીરને તે આકારમાં નિમિત્ત કહેવામાં આવે છે. સિદ્ધ ભગવંતોને શરીર નથી માટે શરીરના નિમિત્તે બનનારો આકાર તેમને નથી. માટે નિરાકાર' એમ કહ્યું હોય તો પણ તેમને આકાર અવશ્ય છે કારણ એ પણ છવદ્રવ્યો છે અને તેમાં પ્રદેશત્વ ગુણ છે.
આપણે પહેલાં જોયું હતું કે પ્રત્યેક ગુણનું કાર્ય પોતાને કારણે જ થાય છે (વસ્તુત્વ ગુણ) અને તે નિરંતર ચાલુ જ રહે છે (દ્રવ્યત્વ ગુણ). એટલે કે પ્રદેશત્વ ગુણનું દ્રવ્યનો આકાર' એ કાર્ય તેના પોતાને કારણે નિરંતર ચાલુ જ રહે છે. એટલે કે આકારની પર્યાય પ્રત્યેક સમયે ઉત્પાદવ્યયરૂપે નવી નવી થતી રહે છે. એટલે દરેક સમયે નવો નવો આકાર થતો રહે છે. પર્યાય એટલે કે આ આકાર તેવો ને તેવો રહી શકે અથવા જુદો પણ બની શકે.
છ દ્રવ્યોનાં આકારનો વિચાર કરીએ તો જીવ દ્રવ્યનો આકાર સંસારદશામાં પ્રાપ્ત શરીર જેવડો અને સિદ્ધ દશામાં છેલ્લાં શરીર કરતાં કિંચિત્ ન્યૂન (અસંખ્યાત પ્રદેશી), પુદ્ગલ પરમાણુનો આકાર આયતઈંટ જેવો, ધર્મ અને અધર્મ દ્રવ્યોનાં આકાર લોકાકાશસમાન (અસંખ્યાત પ્રદેશી), કાળદ્રવ્ય (એકપ્રદેશી) અને આકાશ અનંત પ્રદેશી. તેમાં ફક્ત જીવ દ્રવ્યના આકારમાં જ સંકોચ વિસ્તાર થાય બાકી બીજા બધાં દ્રવ્યો જેટલાં ને તેટલાં જ કાયમ હોય છે. પુલ પરમાણુ ભેગાં થઈ સ્કંધ થાય. તેનો માત્ર કોઈ પણ આકાર તે સ્કંધની પોતાની યોગ્યતાનુસાર થતો હોય છે. જીવ દ્રવ્ય તે સ્કંધના આકારનો કર્તા નથી. તેથી શરીરના આકારનો હું કર્તા છું એમ માનવું ભૂલભરેલું છે. પાતળી નાજુક સ્ત્રી અભિમાન કરે છે કે જુઓ મેં પોતાને કેવી Maintain કરી છે, અને સ્થૂલ થતાં કહે છે, શું કરું આટલું બધું ડાયેટિંગ કરું છું, કસરત કરું પણ તેનો કંઈ જ ઉપયોગ નથી. તે શરીરને “સ્વ” માને છે તે એક ભૂલ અને શરીરના આકારની હું કર્તા છું એમ માને તે વધુ એક ભૂલ. મેં મારા બાળકોને ખવડાવી પિવડાવી હૃષ્ટપુષ્ટ બનાવ્યા તે પણ ભૂલનો (મિથ્યા) માન્યતાનો પ્રકાર છે.