Jain Tattvasara

SR No.: 005285
Original Sutra Author: N/A
Author: Niranjanmuni, Chetanmuni
Publisher: Niranjanmuni
Publication Year: 2000
Total Pages: 474
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 293

આવા ઉપશમ સમકિત તથા ઉપશમ શ્રેણી સંપન્ન પ્રાણીના ઉપશમ સમકિતની સ્થિતિ અંતર્મુહૂર્તની હોય છે. જેમ વાદળાં દૂર ખસવાથી સૂર્યના કિરણો ઝગમગાટ કરે છે. તેમ આવા જીવોનું સમ્યજ્ઞાન પ્રકાશમાન થાય છે. આ સમકિત સર્વ ભવઆશ્રી જીવને જઘન્ય એક વાર ઉત્કૃષ્ટ પાંચ વાર આવે છે. ઉપશમ સમકિતના કાળમાં શંકાદિ કોઈ દોષ ઉત્પન્ન થતો નથી. આ સમક્તિનો કાળ પૂરો થાય એટલે કાં તો ક્ષયોપશમ સમતિમાં જાય. નહિતર પડિવાઈ થાય તો સાસ્વાદનમાં જાય, પછી પહેલા ગુણસ્થાને આવે.
(૨) સાસ્વાદન સમ્યક્ત્વ : અહીં મિથ્યાત્વ મોહનીય અને મિશ્ર મોહનીય એમ બે પ્રકૃતિનો ઉદય નથી અને સમકિત મોહનીયનો વિશેષ ઉદય થાય તેની સાથે અનંતાનુબંધી કષાયનો ઉદય થાય તેથી તે પડિવાઈ થાય છે.
દા. ત. કોઈ મનુષ્ય ઊંચા મિનારા ઉપરથી પૃથ્વીનું અવલોકન કરતો હોય તે વખતે ચક્કર આવવાથી નીચે પડી જાય, મિનારાની ટોચેથી પડતાં હજી ધરતીએ પહોંચ્યો નથી. મધ્યમાં છે તે પ્રકાર સાસ્વાદન સમકિતનો જાણવો. અર્થાત્ ચોથા ગુણસ્થાનવર્તી, ઉપશમ સમકિતરૂપ મિનારા પર ચઢયો પણ ૫૨ સ્વભાવરૂપી પૃથ્વીનું અવલોકન કરતાં અનંતાનુબંધી કષાયોદયરૂપ ચક્કર આવવાથી પડયો. મિથ્યાત્વરૂપ ધરતીએ પહોંચ્યો નથી, વચમાં છે ત્યાં સુધી
સાસ્વાદન.
જેમ આમ્રવૃક્ષની ડાળેથી ફળ (કેરી) પડયું પણ ધરતીએ પહોંચ્યુ નથી ત્યાં સુધી સાસ્વાદન. જીવ રૂપ આંબો તેની પરિણામરૂપી ડાળ અને સમકિત રૂપ ફળ તે અનંતાનુબંધી કષાયરૂપ વાયુથી તૂટયું મિથ્યાત્વરૂપ પૃથ્વીએ પહોંચ્યુ નથી, રસ્તામાં છે ત્યાં સુધી સાસ્વાદન.
જેમ કોઈ મનુષ્ય ખીરખાંડનું ભોજન કર્યું પછી તેને વમન થયું. વમન કરતી વખતે થોડો સ્વાદ રહી જાય છે તે સમાન સાસ્વાદન. જેવી રીતે ઘંટાનો નાદ પ્રથમ ગહેર ગંભીર હોય પછી રણકો રહી જાય છે. ગહેર ગંભીર સમાન સમકિત અને રણકો રહી ગયો તે સમાન સાસ્વાદન.
જેમ ઘંટાનો રણકાર અલ્પ સમયમાં નષ્ટ થાય છે તેવી રીતે સાસ્વાદન સમકિત પણ ઉત્કૃષ્ટ ૬ આવલિકા અને ૭ સમય બાદ નષ્ટ થાય છે. અને તે જીવ મિથ્યાત્વી બની જાય છે. આ સમક્તિની પ્રાપ્તિ જઘન્ય એકવાર ઉત્કૃષ્ટ પાંચ વાર થાય છે.
શ્રી જૈન તત્ત્વ સાર
૨૭૩૩