________________
દર્શન, ચારિત્ર, તપ એ જ મોક્ષગતિના કારણોનું પાલન કરે તે સંસાર વ્યુત્સર્ગ, (૩) જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, વેદનીય મોહનીય, આયુષ્ય, નામ, ગોત્ર, અંતરાય એ આઠ કર્મને બાંધવાના કારણોનો ત્યાગ કરે તે “કર્મભુત્સર્ગ”
આ છ પ્રકારના આત્યંતર તપનું વર્ણન થયું અને તપાચારનું વર્ણન પણ સમાપ્ત થયું.
પૂર્વોક્ત પ્રકારથી (૧) જ્ઞાનાચારના ૮ પ્રકાર, (૨) દર્શનાચારના ૮ પ્રકાર, (૩) ચારિત્રાચારના ૮ પ્રકાર એમ ૮ X ૩ = ૨૪ પ્રકાર, તેમાં અતિચાર દોષ ન લગાડે અને ગુણો ગ્રહણ કરે અને કરાવે તથા તપાચારના ૧ર પ્રકાર કહ્યા તે મુજબ તપ કરે અને કરાવે. એ પ્રમાણે ૨૪ + ૧૨ = ૩૬ ગુણોના વિકાસમાં આચાર્યજી પોતે વીર્ય ફોરવે છે અને બીજાને વીર્ય સ્ટ્રરાવે છે.
વીર્વાચાર
વિર્યાચાર : શ્રી ભગવતીજી તથા વ્યવહારસૂત્રમાં પાંચ પ્રકારના વ્યવહાર કહ્યા છે “પંવિષે વહારે પારે, નહીં માને, સૂપ, સાI, થાRUા, નિણ' અર્થાત્
(૧) તીર્થંકર ભગવાન, કેવળજ્ઞાની, તથા ૧૪ પૂર્વથી ૧૦ પૂર્વ સુધીના સૂત્રના પાઠક (જ્ઞાતા) એમની ઉપસ્થિતિમાં એમની આજ્ઞામાં વિચરે તે “આગમ વ્યવહાર
(૨) તેમની અનુપસ્થિતિમાં તીર્થંકર પ્રણિત ગણધર ગ્રંથિત આચારાંગાદિ સૂત્ર વર્તમાનમાં જેટલાં ઉપલબ્ધ હોય તેમાં કથિત આચાર અનુસાર પ્રવૃત્તિ કરે તે “સૂત્ર વ્યવહાર
(૩) આગમ તથા સૂત્ર વ્યવહારના અભાવે જે વખતે જે આચાર્યજી હોય તેમની આજ્ઞામાં વર્તે તથા તેઓ દેશાંતર રહ્યા થકા અન્ય દ્વારા આજ્ઞા કરે તે પ્રમાણે વર્તે તે “આજ્ઞા વ્યવહાર”
(૪) ઉપરના ત્રણ વ્યવહારના અભાવે આચાર્ય પાસેથી આપણા ગુર્વાદિએ જે પ્રકારની ધારણા કરી હોય તથા પરંપરાથી ધારણા ચાલી આવતી હોય તે પ્રમાણે વર્તે તે “ધારણા વ્યવહાર”
(૫) ઉપરોક્ત ચાર વ્યવહારના અભાવે દ્રવ્ય ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવમાં ફરક
- આચાર્ય અધિકાર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org