Karmgranth 01 and 02 Prashnottari

SR No.: 005270
Original Sutra Author: N/A
Author: Narvahanvijay
Publisher: Padarth Darshan Trust
Publication Year: 1993
Total Pages: 172
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 7 MB

Page 21

પ્ર. ૮૯. વ્યંજનાવગ્રહ મતિજ્ઞાન કોને કહેવાય ?
ઉ. : ઉપકરણ ઈન્દ્રિયો દ્વારા દ્રવ્યોના સંયોગથી (વિષયોને) જે અત્યંત અવ્યક્તપણે બોધ (જ્ઞાન) થવું તેને વ્યંજનાવગ્રહ કહેવાય છે. અવ્યક્તજ્ઞાનરૂપ જે અર્થાવગ્રહ છે તેનાથી અત્યંત અવ્યક્ત જે જ્ઞાન તે વ્યંજનાવગ્રહનું હોય છે.
પ્ર. ૯૦. વ્યંજનાવગ્રહ મતિજ્ઞાન કેટલા પ્રકારે છે ? કયા કયા?
ઉ. : ચાર. (૧) સ્પર્શેન્દ્રિય વ્યંજનાવગ્રહ મતિજ્ઞાન (૨) રસનેન્દ્રિય વ્યંજનાવગ્રહ મતિજ્ઞાન (૩) ધ્રાણેન્દ્રિય વ્યંજનાવગ્રહ મતિજ્ઞાન (૪) શ્રોતેન્દ્રિય વ્યંજનાવગ્રહ મતિજ્ઞાન.
પ્ર. ૯૧. મન અને ચક્ષુરીન્દ્રિયનો વ્યંજનાવગ્રહ શા માટે ન હોય ?
ઉ. : મન અને ચક્ષરીન્દ્રિય પ્રાપ્યકારી છે, એટલે કે અસ્પષ્ટ પુદ્ગલના વિષયોને જાણે છે. સ્પષ્ટ પુદ્ગલોના વિષયોને જાણી શકતી નથી માટે તેનો વ્યંજનાવગ્રહ ન હોય જ્યારે બાકીની ચાર ઈન્દ્રિયોનો વિષય પ્રાપ્યકારી હોય છે.. - પ્ર. ૯૨. વ્યંજનાવગ્રહનો કેટલો કાળ કહેલો છે ?
ઉ.: વ્યંજનાવગ્રહનો કાળ જઘન્યથી આવલિકાનો અસંખ્યાતમો ભાગ કહેલો છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી શ્વાસોચ્છવાસ પ્રથકૃત્વ કહેલો છે. એટલે કે ૨ થી ૯ શ્વાસોચ્છવાસ પ્રમાણ હોય છે. કહ્યું છે કે :
વંજણ વગ્રહ કાલો આવલિય અસંખભાગ તુલ્લોલ ! થોવો ઉફકોસો પણ આણાપાણપ્રદુવંતિ | ૧ || અત્થગ્નહ-ઈહાવાય -ધારણા કરણ-માણસેહિ છા,
ઈય અવીસ-ભે, ચઉદસહા વીસહા-સુર્ય ને || ભાવાર્થ -
અથવગ્રહ ઈહા, અપાય અને ધારણા મતિજ્ઞાનના અનુક્રમે પાંચ ઈન્દ્રિયો અને છઠું મન એમ છ છ ભેદો હોય છે. પણ રીતે મતિજ્ઞાનના કુલ ૨૮ ભેદો થાય છે. શ્રુતજ્ઞાનના ચૌદ અથવા વીસ ભેદો હોય છે. // પ /
પ્ર. ૯૩. અથવગ્રહ કોને કહેવાય ?
ઉ. છ શબ્દરૂપાદિ ભેદોનું અવ્યક્તપણે જ્ઞાન થવું (સામાન્ય માત્ર જ્ઞાન) તે અર્થાવગ્રહ કહેવાય છે.
પ્ર. ૯૪. અર્થાવગ્રહના કેટલા ભેદો છે? કયા કયા?
ઉ. : છ. (૧) સ્પર્શેન્દ્રિય અર્થાવગ્રહ મતિજ્ઞાન. (૨) રસનેન્દ્રિય અથવગ્રહ મતિજ્ઞાન. (૩) ઘાણેન્દ્રિય અથવગ્રહ મતિજ્ઞાન. (૪) ચક્ષુરાદ્રિય અર્થાવગ્રહ મતિજ્ઞાન. (૫) શ્રોતેન્દ્રિય અથવગ્રહ મતિજ્ઞાન. (૬) મન અર્થાવગ્રહ મતિજ્ઞાન.
પ્ર. ૫. ઈહા મતિજ્ઞાન કોને કહેવાય?
૧૪