________________
૪૯૭
ઉ. પાંચ સમવાયનાં નામ : (૧) કાળ, (૨) સ્વભાવ, (૩) નિયતિ (ભવિતવ્ય હાનહાર) (૪) કર્યાં અથવા પૂર્વ કૃત (૫) ઉદ્યમ અથવા પુરુષા.
૩ર
(૧) કાળવાદી : આ જગતમાંના સર્વ પદાથે! કાળના ખજામાં છે. કાળ સૌના કર્તા-ભ-હર્તા છે.
(૧) સ્વભાવવાદી : જે થાય છે તે સ્વભાવથી થાય છે. જીવનેા ઉપયાગ, પુદ્ગલનુ પરિવર્તન, ભવ્યજીવનુ મેાક્ષ ગમન, અભવ્યના અનંત સંસાર, શાત્ર સ્વભાવથી જ થાય છે. સ્વભાવ વગર ખીજું કંઈ છે જ નહિ.
(૩) નિયતિવાદી : જેમ બનનાર હોય તેમજ બધાં કામેા બન્યાં કરે છે. ગમે તેટલા યત્ન કરી પણ બનનાર વાત કાઈ રીતે મિથ્યા થતી નથી.
(૪) કવાદી : પેાતાનાં કરેલાં કર્માનાં ફળ પ્રમાણે જ બધુ થાય છે. ફ દૂર થાય ત્યારે જ મેક્ષ થાય. માટે કર્મ જ મહાબળવાન છે.
(૫) ઉદ્યમવાદી । ઉદ્યમથી જ તમામ બને છે અને કાળ, સ્વભાવ, નિયતિ અને કર્મથી કંઈ થતું નથી.
આ પાંચે સમવાયના વિવાદ અનાદિ કાળથી ચાલી રહ્યો છે.. એ પાંચે પેાતાતાની એક એક બાબતને ગ્રહણ કરી પેાતાના પક્ષ તાણે છે અને ખીજા પક્ષને ખાટા કહે છે. તેટલા માટે એ એકાંતવાદી માન્યતાને મિથ્યાત્વ કહે છે. એ પાંચે પેાતાના પક્ષ છેડી એકત્ર થઈ જાય તા ન્યાયપક્ષે આવે છે, અને સમદષ્ટિ થાય છે. પાંચ આંધળા અને હાથીના દૃષ્ટાંતરૂપ આ પાંચ પેાતાના મત સ્થાપનાર પક્ષગ્રાહીએ છે.
૧૬૦૫ પ્ર. મેક્ષમાર્ગમાં જરૂરી પાંચ એવા સમવાયના (મેળાપ, એકટાપણુ)
હાવું જરૂરી છે?
પંડિત પીડા પામશે, જ્યાં અંધેરી રાજ; જ્યમ પાવૈના પુરમાં, વેશ્યાને દુ:ખ દાઝ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
