________________
૪૪૨
છે. તેમાં ક્ષાર, ગંધક નાંખીએ તે ગંધકનું પણ કહેવાય, લૂણ. નાંખીએ તે લૂણનું પાણી કહેવાય.
તેમ આત્માને જે સંજોગ મળે તેમાં તાદામ્યપણું થયું, તે જ આત્મા તે પદાર્થરૂપ થાય. તેને કર્મબંધનની અનંત વર્ગણ બંધાય છે, અને તે અનંત સંસાર રઝળે છે. પિતાના ઉપગમાં,
સ્વભાવમાં આત્મા રહે તો કર્મબંધ થતા નથી. ઈન્દ્રિયરૂપ આત્મા,
થાય તે કમબંધનને હેતુ છે. ૧૪પર પ્ર. સમ્યદૃષ્ટિ શુદ્ધ આત્માને વિચાર ઉપયોગમાં ચાલે તે જ શુદ્ધ
ઉપયોગ છે ને? ઉ. ના; શુદ્ધ આત્માને વિચાર ચાલે એ શુદ્ધોપગ નથી. એ તે
રાગમિશ્રિત વિચાર છે. શુદ્ધ આત્મામાં એકાગ્ર થઈ નિર્વિક૯પ. ઉપયોગરૂપ પરિણામ થાય તે શુદ્ધ ઉપયોગ છે. જેમાં 3ય-જ્ઞાનજ્ઞાતાના ભેદ છૂટીને એકલે અભેદરૂપ ચિત ગોળ અનુભવમાં
આવે છે તે શુદ્ધ ઉપગ છે. ૧૪૫૩ પ્ર. આત્મા છે ? આત્મા હોય તે તે જણાતા કેમ નથી ? તેનું શું
સ્વરૂપ છે ? ઉ. આત્મા અને દેહ ભિન્ન છે. ઈન્દ્રિયે દરેકને છે અને દરેક ઈન્દ્રિયને
તે વિષેનું જ ભાન છે પણ આત્માને બધી જ ઈન્દ્રિયોના વિષયનું ભાન છે. આત્માની સત્તાથી (શક્તિથી) ઈન્દ્રિય પ્રવર્તે છે. જે દેહ, જ આત્મા હોય તે સ્થૂળ દેહમાં પરમ બુદ્ધિ હોવી જોઈએ અને કૃષ દેહમાં બુદ્ધિ અપ હોય પણ એવું બનતું નથી. દેહ તે જડ છે અને આત્મા તે ચેતન છે. જડ અને ચેતન ત્રણે કાળમાં એકપણું પામે નહીં પણ ભિન્ન જ છે, જેમ ઘટપટઆદિ પદાર્થો છે, તેમ આત્મા પણ છે. અમુક ગુણ હોવાને લીધે જેમ ઘટપટઆદિ હોવાનું પ્રમાણ છે; તેમ સ્વપર પ્રકાશક એવી ચેતન્યસત્તાને પ્રત્યક્ષ ગુણ જેને વિષે છે એ આત્મા હોવાનું પ્રમાણ છે. જ્ઞાનસ્વરૂપપણું એ આત્માનું મુખ્ય લક્ષણ છે, અને તેના અભાવવાળું મુખ્ય. લક્ષણ જડનું છે.
અવતને પરિત્યાગીને વ્રતમાં રહે સુનિષ્ઠ વ્રતને પણ પછી પરિહર લહી પરમ પદ નિજ,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
