________________
૩૮૬
વિજેતા છે. અહિંસા, સત્ય, અચૌર્ય, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહ આમ પાંચે મહાવ્રતોથી સુશોભિત છે; ઈર્ષા, ભાષા, એષણા, આદાનનિક્ષેપણ અને ઉત્સર્ગ આ પાંચ સમિતિ રૂપ કવયને ધારણ કરનાર છે; સમતા, વેદના, સ્તુતિ, પ્રતિક્રમણ, સ્વાધ્યાય અને કાર્યોત્સર્ગ એ છે આવશ્યક જેના રક્ષક છે. આવું જેનું અંતરંગ જીવન છે તથા નગ્નતા, કેશ, લોચન, અતધવન, સ્નાનરહિતતા, એકવાર ભજન, ઊભા ઊભા હાથમાં જમી લેવું, તથા જમીન ઉપર શયન એમ સાત બાહ્ય ગુણના ધારક છે. આમ ૨૮ મૂળ ગુણે સહિત જે ઉત્તમ ક્ષમા, માર્દવ, આવ, શૌચ, સત્ય, સંયમ, તપ, ત્યાગ, અકિંચન્ય અને બ્રહ્મચર્ય એ દશ ધર્મેના ધારણ કરવાવાળા છે. આ ઉપરાંત ત્રણ ગુપ્તિ (પ્રશ્ન-૧૧૭૩), બાવીસ પરિષહ (પ્રશ્ન-૧૧-૨), ચારિત્ર (પ્રશ્ન-૧૧૮૭), અને તપને (પ્રશ્ન-૧૦૧૫ અને ૧૦૧૬) પણ ઉલ્લેખ છે. ચારિત્રને અર્થ છે સમતા.
વળી જે મોટો હોય, તેને ગુરુ કહે છે. જીવોને અહિતથી બચાવીને હિતમાં પ્રવર્તન કરાવવામાં જે કારણરૂપ છે, તે મોટો કહેવાય છે અને તે જ ગુરુ છે. આવા ગુરુ બે પ્રકારના હોય છે. એક ધર્મગુરુ અને બીજા ઉપકારી ગુરુ. જે ૨૮ મૂળ ગુણ સહિત હેય, બાહ્ય અને અભ્યત્તર પરિગ્રહના ત્યાગી હોય, શુદ્ધ રત્નત્રયરૂપ જેમની પ્રવૃત્તિ હોય, બાહ્ય અભ્યન્તર બાર પ્રકારના તપમાં જે લીન હોય (છ સાતમે ગુણસ્થાને ઝૂલતા સમકિતિ મુનિ હોય) તેને ધર્મગુરુ માનવા. ઉપકારી ગુરુ બે પ્રકારના હોય છે, એક ધર્મઉપકારીગુરુ અને બીજા લૌકિક ઉપકારી ગુરુ, તેમાં પણ ધર્મઉપકારીગુરુના ત્રણ પ્રકાર છે. દીક્ષાગુરુ, શિક્ષાગુરુ અને વિદ્યાગુરુ, અણુવ્રત અને મહાવ્રતના આચરણ કરાવનાર એવા જે ચતુર્વિધ સંઘના મહાન મુનિરાજ તે દીક્ષાગુરુ છે. શ્રી જિનેન્દ્રપ્રણીત માર્ગના ઉપદેશ આપનાર શિક્ષાગુરુ છે અને શ્રી જિનેન્દ્રપ્રણીત શાસ્ત્રના
કાળ જેટલા મુનિ રહે, આત્મસ્વરૂપ લીન પણ તે સંવર નિજ, સકળ વિકલ્પ વિહીન,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
