________________
૩૧૪
છે. શ્રાવક ધ્યાન ધરીને સામાયિકમાં બેઠા હોય ત્યારે ઉપદ્રવ થાય. તે પણ ડગે નહિ; સામાયિકના કાળે શ્રાવકને પણ મુનિ સમાન કહ્યો છે. વ્રત-શ્રાવક તિર્યંચે પણ સામાયિક કરે છે. કંઈક અમુક શબ્દ બલવા એનું જ નામ સામાયિક નથી. સમતાભાવરૂપ (જ્ઞાનચેતનારૂપ) આત્મપરિણતિ થઈ ગઈ તે જ સામાયિક છે. રાજા, રાવણને હાથી ત્રિકમંડન સમ્યફદર્શન સહિત વ્રતધારી શ્રાવક થયે હતો. મહાવીરના આત્માને સિંહના ભવમાં સમ્યફદર્શન થયું અને વ્રતધારી શ્રાવક થઈને તેણે સમાધિમરણ કર્યું. સમ્યક્દર્શન પછી તિર્યંચને પણ સામાયિક હેય, દરિયામાં માછલાંને પણ, સામાયિક હોય. જે અંતરંગમાં સમતાને અભાવ હોય અને ફક્ત બાહ્યથી પ્રતિજ્ઞા લઈ ઘર, દુકાન, કામધંધે છોડી ઉપાશ્રય. અથવા મંદિરમાં મૌન બેસી માળા ફેરવતા રહેવું તે સામાયિક નથી, દંભ છે, ફક્ત લેકેને દેખાડવા જેવું છે, અજ્ઞાન–જન્ય. રૂઢિ છે. જેને ગૃહીત મિથ્યાત્વ છે તેને સામાયિક થઈ જ શક્ત નથી. બધા કહે છે કે સામાયિક કરો; પરંતુ જેને કુદેવ-કુશાસ્ત્રકુગુરૂ આદિની શ્રદ્ધાને જ ત્યાગ નથી, તેને સામાયિક થતી નથી. સાચા દેવ-શાસ્ત્ર-ગુરૂની શ્રદ્ધા થઈ ગયા પછી પણ આત્માના. ભાન વગર સામાયિક થતી નથી. પણ જો અંતરંગમાં પૂર્ણ સમતા હોય અને દુકાન ઉપર બેસી ગ્રાહકે સાથે વ્યવહાર કરતા.
રહે છે તે પણ સામાયિક છે. (જુઓ પ્રશ્ન-૭૩) ૧૦૭૩ પ્ર. દિગંબર જૈન શાસ્ત્રોમાં શ્રાવક માટે ક્યા વ્રતને ઉપદેશ છે ?
દિગંબર જૈન શાસ્ત્રોમાં શ્રાવકની અગિયાર પ્રતિમાઓ અથવા શ્રેણીઓ બતાવી છે. એ અગિયાર શ્રેણીઓ પાંચમા દેશવિરતિ, ગુણસ્થાનમાં છે. ચોથા અવિરત સમ્યફદર્શન ગુણસ્થાનમાં જે કે ચારિત્રને નિયમ હેતે નથી તો પણ તે સમ્યક્ત્વી અન્યાયથી, બચીને ન્યાયરૂપ પ્રવૃત્તિ કરે છે, અને પાક્ષિક શ્રાવકના યોગ્ય સ્કૂલરૂ૫ નિયમ પાળે છે, અને ગૃહસ્થનાં છ કર્મ સાધે છે.
ઘટ ઘટ અંતર જિન બસે, ઘર ઘરે અંતર જન, મત મદિકે પાનસે, મતવાર સમજો ને કંઈ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
