________________
૨૬૮
૯૫૬ પ્ર. શાસ્ત્રમાં આવે છે કે જ્ઞાન ત્રિયાયામ્ મેક્ષઃ’· તા પછી તેના અર્થ શું?
જ્ઞાન અને ક્રિયા બન્ને મેાક્ષમાગ છે.” તેમાં જ્ઞાન અને ક્રિયાના અર્થ શું તે સમજવું જોઇએ. શાસ્ત્રોનુ અગિયાર અંગનુ ધારણા જ્ઞાન તે જ્ઞાન નથી અને આત્માના જ્ઞાન અને આત્માના અનુભવ વગરની યા-દાન, વ્રત-તપ અથવા ભક્તિની ક્રિયા તે ક્રિયા નથી. હાદિ અને રાગાદિથી ભિન્ન જ્ઞાનસ્વરૂપ નિજ આત્માના આધ તે “જ્ઞાન” અને આત્માના અવલંબનથી જે સ્વરૂપની રમણતા થાય તેનું નામ ક્રિયા છે. આ યા-દાન, વ્રત-તપ, આદિ શુભ રાગ તથા બહારની ચર્ચા ત કાંઈ ક્રિયા નથી. જૈનાના બધા સૌંપ્રદાયેામાં તા એમ જ ચાલે છે કે, છ કાયના જીવાતે જાવું તે જ્ઞાન અને તેમની યા પાળી તે ક્રિયા, પણ તે “જ્ઞાન અને ક્રિયા” નથી. આત્માની સ્વ અનુભવ તેને જ્ઞાન કહેવાય. અને તે અનુભવમાં સ્થિરતા તેનું નામ ક્રિયા છે. ધારણા જ્ઞાન અને અનુભૂતિ તદ્ન ભિન્ન વસ્તુ છે. આમ, અગિયાર અંગનુ જ્ઞાન તા અનંત વાર કર્યું પરંતુ તથી કાંઈ પણ પરમા સર્યો નહી.
ન
૯૫૭ . જો પુણ્ય ભાવ હેય છે તા પૂજા-પાઠ, દયા-દાન વગેરે પુણ્ય કા શું ન કરવાં? તેનાથી ધ થાય તા શા માટે કરવાં? . પૂજા-પાઠ, ધ્યા-દાનથી શુભ મધ પડે પણ ધર્મ ન માનવા. પણ ધી જીવને દેવ—પૂજા, ધ્યા, દાન, વ્રત વગેરે શુભ રાગભાવ આવે જ છે, અને આવ્યા વિના રહે નહિ. જ્યારે જ્યારે તે શુદ્દોપયોગમાં ન હોય ત્યારે શુભેાપયેાગમાં રહેવાના જ છે. જે ધન પ્રાપ્ત થાય છે તે પૂર્વ પુણ્યનુ ફળ છે. વર્તમાન કમાવાના અશુભ ભાવરૂપ પુરુષાર્થનું ફળ નથી, અને જ્યારે તે પુણ્યના બંધ પડયો હતા ત્યારે તેની શાંતિ સળગી હતી, એટલે તા ધન શાંતિના ઘાતક છે.
૯૫૮ પ્ર. ધર્મનું અનુષ્ઠાન કેટલા પ્રકારે કહ્યુ છે?
રુચિ અનુયાચી વી.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
