________________
પ
૩. કાય પણ ભાદર અને બાહ્ય ક્રિયાના નિષેધ કરવામાં આવ્યુ નથી, જે જીવેા બાઘક્રિયા (એટલે દાનાદિ) અને શુદ્ધ વ્યવહાર ક્રિયાને ઉત્થાપવામાં મેક્ષમા સમજે છે, તે જીવા શાસ્ત્રોના કાઈ એક વચનને અણુસમજણુભાવે ગ્રહણ કરીને સમજે છે. દાનાદિ ક્રિયા ને કાઈ અહંકારાદિથી, નિદાનઃદ્ધિથી કે જ્યાં તેવી ક્રિયા ન સંભવે એવા ઠ્ઠા ગુણસ્થાનાદિસ્થાને કરે તે! તે સંસારહેતુ છે, એમ શાસ્ત્રોના મૂળ આશય છે, પણ સમૂળગી દાનાદિ ક્રિયા ઉત્થાપવાના શાસ્ત્રોના હેતુ નથી, તે માત્ર પેાતાની મતિકલ્પનાથી નિષેધે છે.
૯૨૦ પ્ર. માર્ગમાં વ્યવહાર કેટલા પ્રકારે છે ?
ઉ. એક પરમા હેતુ વ્યવહાર અને ખીજે વ્યવહારરૂપ વ્યવહાર. ૯૨૧ પ્ર. આ બે પ્રકારના વ્યવહારમાં શાસ્ત્રકારે કયા પ્રકારના વ્યવહારને નિષેધ્યેા છે ?
ઉ. જે વ્યવહાર પરમા હેતુમૂળ વ્યવહાર નથી, અને માત્ર વ્યવહારહેતુ વ્યવહાર છે, તેના દુરાગ્રહને શાસ્ત્રકારે નિષેધ્યેા છે.
૯૨૨ પ્ર. વ્યવહારહેતુ વ્યવહાર કાને કહેવાય ?
ઉ. જે વ્યવહારનું ફળ ચાર ગતિ થાય તે વ્યવહાર વ્યવહારહેતુ કહી શકાય, અથવા જે વ્યવહારથી આત્માની વિભાવા જવા યાગ્ય ન થાય તે વ્યવહારને વ્યવહારહેતુ વ્યવહાર કહેવાય. એને શાસ્ત્રકારે નિષેધ કર્યા છે, તે પણ એકાંતે નહીં, કેવળ દુરાગ્રહથી અથવા તેમાં જ મેાક્ષમાર્ગ માનનારને એ નિષેધથી સાચા વ્યવહાર ઉપર લાવવા કર્યાં છે.
૯૨૩ પ્ર. પરમાર્થ મૂળ હેતુ વ્યવહાર કાને કહેવાય ?
ઉ. શમ, સ ંવેગ, નિવેદ, અનુક ંપા, આસ્થા અથવા સદ્ગુરુ, સશાસ્ત્ર અને મન વચનાદિ સમિતિ તથા ગુપ્તિ તે પરમાર્થ મૂળહેતુ વ્યવહારના નિષેધ કર્યાં નથી; અને તેને જો નિષેધ કરવા યેાગ્ય હોય તેા શાસ્ત્રો ઉપદેશીને બાકી શું સમજવા જેવું રહેતુ હતુ, કે શું સાધના કરાવવાનું જણાવવું બાકી રહેતુ હતુ કે શાસ્ત્રો ઉપદેશ્યાં ? અર્થાત્ તેવા વ્યવહારથી પરમાથ પમાય છે, અને અવશ્ય સહજસ્વરૂપે જીવની સ્થિતિ થવી તેને શ્રી વીતરાગ (1 “માક્ષ” કહે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
