________________
૨૦૬
-
એને આબાધાકાળ જઘન્ય અંતર્મુહૂર્તને, ઉત્કૃષ્ટ ત્રણ હજાર વર્ષને છે. મેહનીય કર્મની સ્થિતિ જઘન્ય અંતર્મુહૂર્તની, ઉત્કૃષ્ટ ૭૦ ક્રોડાક્રોડ સાગરોપમની છે. તેને આબાધાકાળ જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત, ઉત્કૃષ્ટ સાત હજાર વર્ષને છે. નામ અને નેત્ર કર્મની સ્થિતિ જધન્ય આઠ મુહૂર્તની, ઉત્કૃષ્ટી ૨૦ ક્રોડાક્રોડ સાગરોપમની છે તેને
આબાધાકાળ બે હજાર વર્ષને છે. ૭૧૫ પ્ર. આબાધાકાળ કોને કહે છે ? ઉ. કર્મ બાંધ્યા પછીથી તે ઉદયમાં આવે (એટલે તેનાં ફળ ભેગવવાં
પડે) ત્યાં લગીને કાળ તે “આબાધાકાળ” કહેવાય એટલે કર્મ
બાંધવું અને તે ભેગવવું એ બેની વચ્ચેને કાળ. ૨૭૧૬ પ્ર. કર્મ વરતુતા એ શું છે ?
ઉ. કર્મ એ જડ વસ્તુ છે પણ બે ભેદ છે. ભાવકર્મ અને દ્રવ્યકર્મ. વિભાવ પરિણામ “ભાવકર્મ” છે.
પુદ્ગલ સંબંધ “વ્યકર્મ” છે. ૭૧૭ પ્ર. જીવ કાંઈ પણ પ્રવૃત્તિ કરે તે કર્મ છે ? ઉ. ના, રાગાદિ સહિત છવ કાંઈ પણ પ્રવૃત્તિ કરે તો તેનું નામ કર્મ
છે; શુભ અથવા અશુભ અધ્યવસાયવાળું પરિણમન તે કર્મ નથી પણ નિર્જરા છે. ઈન્દ્રિયની રાગદ્વેષરહિત પ્રવૃત્તિ પણ કર્મ બંધનું કારણ થઈ શકતી નથી. બાહ્ય બંધકારણ સમાન હોવા છતાં પણ પરિણામની તીવ્રતા અને મંદતાના કારણે કર્મબંધભિન્ન ભિન્ન થાય છે. જેમ કે એક દશ્યને જોતી બે વ્યક્તિઓમાંથી મંદ આસક્તિપૂર્વક જેનાર કરતાં તીવ્ર આસક્તિપૂર્વક જોનાર વ્યક્તિ કર્મને તીવ્ર જ બાંધે છે. ઈરાદાપૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરવી એ “જ્ઞાતભાવ છે, અને ઇરાદા સિવાય કૃત્ય થઈ જાય એ “અજ્ઞાતભાવે છે. જ્ઞાત અને અજ્ઞાતભાવમાં બાહ્ય વ્યાપાર સમાન હોવા છતાં પણ કર્મ
બંધમાં ફરક પડે છે. ૭૧૮ પ્ર. જો શરીરથી દૂર ઘણે છે. એવા કોઈ કઈ પદાર્થ પ્રત્યે જીવ
રાગદ્વેષ કરે તો તે ત્યાંના પુદ્ગલગ્રહી બંધ બાંધે છે કે શી રીતે? ઉ. તે રાગષષ પરિણતિ તે આત્માની વિભાવરૂપ પરિણતિ છે, અને
પ્રમાદ એ જ ભય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org