________________
પરંતુ એની સ્વાભાવિક ગતિ તો સીધી જ છે. સીધી ગતિને અર્થ એ છે કે પહેલાં જે આકાશક્ષેત્રમાં આવે અથવા પરમાણુ સ્થિત હોય ત્યાંથી ગતિ કરતાં કરતાં તે એ જ આકાશક્ષેત્રની સરળ રેખામાં ઊંચે, નીચે અથવા તીરછ ચાલ્યો જાય છે. આ સ્વાભાવિક ગતિને લઈને સૂત્રમાં કહ્યું છે કે ગતિ અનુશ્રેણી હેય છે. કોઈ પ્રતિઘાતકારક કારણ હોય ત્યારે જીવ અથવા પુદ્ગલ,
શ્રેણી–સરળ રેખા–ને છેડીને વક્ર રેખાએ પણ ગમન કરે છે. ૨૮૬ પ્ર. ગતિક્રિયાના કેટલા પ્રકાર છે અને કયા ક્યા ? જીવ કઈ કઈ ગતિ
ક્રિયાને અધિકારી છે ? ઉં. પૂર્વશરીર છોડી બીજે સ્થાને જતા જીવો બે પ્રકારના છે: (૧)
સ્કૂલ અને સૂક્ષ્મ શરીરને સદાને માટે છોડી સ્થાનાંતર કરનારા જીવો, તેઓ “મુમાન-મોક્ષે જતા કહેવાય છે; અને (૨) જેઓ પૂર્વ સ્થૂલ શરીરને છોડી નવા સ્કૂલ શરીરને પ્રાપ્ત થાય છે તે છે. તેઓ અંતરાલગતિના સમયે સૂક્ષ્મ શરીરથી અવશ્ય વીંટાયેલા હોય છે. એવા છ સંસારી કહેવાય છે. મુશ્યમાન જીવ મોક્ષના નિયત સ્થાન ઉપર ઋજુગતિથી જ જાય છે, વક્ર ગતિથી નહિ, કેમકે તે પૂર્વ સ્થાનની સરળરેખાવાળા મોક્ષપ્રસ્થાનમાં ઉત્પન્ન થાય છે, જરા પણ આઘા પાછી નહિ, પરંતુ સંસારી જીવની ઉત્પત્તિ
સ્થાન માટે કોઈ નિયમ નથી. પુનર્જનમના નવીન સ્થાનને આધાર પૂર્વે કરેલાં કર્મ ઉપર છે. એથી સંસારી જીવ ઋજુ અને વક્ર બને ગતિના અધિકારી છે. સારાંશ એ છે કે, મુક્તિસ્થાનમાં જતા આત્માની જ માત્ર એક સરળ ગતિ હોય છેઅને પૂવર્જન્મને માટે સ્થાનાંતર કરતા જીવોની સરળ તથા વક્ર બને ગતિઓ હોય છે. જુગતિનું બીજું નામ ઈષગતિ પણ છે. વક્રગતિનાં પાણિમુક્તા', લાંગલિકા” અને “ગૌમૂત્રિકા” એવાં ત્રણ નામ છે. જેમાં એક વાર સરળરેખાને ભંગ થાય તે “પાણિમુક્તા', જેમાં બે વાર થાય તે
વ્યવહારનય અજ્ઞાનીને સમજાવવા માટે છે, પરંતુ શુદ્ધ નિશ્ચયનય કર્મોનો ક્ષય કરવા માટે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
