________________
૧૪. ક્ષમાપના ]
[ ૫૭ " જે યુગમાં આપણું ભાગે જીવન જીવવાનું આવ્યું છે તે સંઘર્ષને યુગ છે. આજે એક બીજા વચ્ચે સંઘર્ષ અને કલેશનું ચક્ર ચાલી રહ્યું છે. વેપારીઓ ગ્રાહકોને અને ગ્રાહકે વેપારીએને, મુનિમ શેઠને અને શેઠ મુનિમને, શિક્ષકે વિદ્યાર્થીઓને અને વિદ્યાથીઓ શિક્ષકોને, પત્ની પિતાના પતિને અને પતિ પત્નીને, સાસુઓ પુત્રવધૂઓને અને પુત્રવધૂએ સાસુઓને, પુત્રે પિતાને અને પિતા પુત્રોને, ભાભીઓ નણંદેને અને નણંદે ભાભીઓને અરસપરસ હેરાન કરે છે. આમ આખા સમાજમાં પરસ્પર એક બીજાનું એક બીજા વચ્ચે હેરાનગતિનું વિષચક્ર ચાલી રહેલું જોવામાં આવે છે. દરેક વ્યક્તિને અન્ય વ્યક્તિની બાબતમાં કોઈ ને કોઈ ફરિયાદ કરવાની હોય છે. ધર્મસૂત્ર બેલતી વખતે “શ્રી બ્રહ્મ લેકસ્ય શાંતિર્ભવતુ” એમ બેલીએ છીએ ખરાં, પણ પ્રત્યક્ષ રીતે તે સમસ્ત જીવલેક અશાંતિથી જ પીડાઈ રહેલે જોવામાં આવે છે. આ પરિસ્થિતિના ઉકેલ માટે સાચો માર્ગ એ છે કે પ્રત્યેક માણસે પિતાની ખલનાઓ, દો અને ભૂ પ્રત્યે સતત દષ્ટિ રાખવી–સજાગ રહેવું અને પરિચયમાં આવતી તમામે તમામ વ્યક્તિઓના દેશ–અપરાધ પ્રત્યે મેટું મન રાખી ક્ષમા અને ક્ષમાપના માગે, ચકલાએ જેમ આપણા માથેથી ઊડી ચાલી જાય છે, પણ તેને આપણું માથા ઉપર માળો બાંધવા નથી દેતા તેમ, તેઓના દેને આપણા મનમાં ઘર કરવા ન દેવું. જે આ રીતે નહિ વર્તશું તે આપણું મનના કચરામાં દિનપ્રતિદિન વધારે થતે જશે અને પરિણામે મન અને તનના ગેમાં વધારો થશે. તેથી જ જીવનના કર્તવ્ય ઉપર લખતાં આપણાં એક વિદ્વાન કવિરાજે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
