________________
આચારપ્રણિધિ
૧૦૩
સંયમી જ સાચો અહિંસક કે અનુકંપક કહેવડાવવાને લાયક બની શકે છે. જે અસંયમી હોય તે અવશ્ય એ છાવત્તા પ્રમાણમાં હિંસક હોયજ. પછી તે હિંસા સ્થળ છવાની છે કે સૂક્ષ્મ જીવોની હે, પ્રત્યક્ષ છે કે પરેશ હે, પોતે કરતે હે કે બીજા પાસે કરાવતો હોય તેમાં તે જાણ્યે અજાણ અવશ્ય ભાગીદાર બનતે હોય છે. પછી ભલે તે કર્મથી હિંસક હે કે મનથી હિંસક હું પણ તે સાવ અહિંસક તે ન જ હોઈ શકે. [૪] (હવે ક્રમપૂર્વક પ્રત્યેક ની અહિંસા જેન ભિક્ષુઓએ કેમ
પાળવી તે બતાવે છે –) સમાધિવંત સંયમી પૃથ્વી, ભીંત, સચિત શિલા કે પૃથ્વીનું ટે પણ પિતે ભાંગે નહિ કે ખેતરે નહિ, બીજા પાસે ભગાવે કે ખેતરાવે નહિ. તેમજ બીજે કઈ તેવી સજીવ પૃથ્વીને ભાંગતે કે ખેતર હોય તે અનમેદન આપે નહિ. આ પ્રમાણે ત્રણ કરણથી તથા મન, વચન અને
કાયા એમ ત્રણ યોગથી સંયમી હિંસા ન કરે. [૫] તેમજ સજીવ પૃથ્વીપર કે સજીવ ધૂળથી ખરડાયેલા આસન પર
બેસે પણ નહિ. પરંતુ જે આવશ્યક્તા હોય છે જેની માલિકીની તે વસ્તુ હોય તેની અઝિા માગી લીધા બાદ તેનું પ્રમાર્જન કરીને પછીજ તે પર બેસે.
નોંધઃ–પ્રમાર્જન કરવાનું પ્રયોજન એ છે કે તેમ કરવાથી સજીવ ધૂળ બાજુ પર થઈ જાય અને તેથી સમ જીવોનું પણ સંરક્ષણ થાય. આ ક્રિયા માટે જૈનભિક્ષુઓ રજોહરણ નામનું ઉપકરણ (સંયમનું સાધન) હમેશા પિતાની પાસે રાખે છે. [૬] સંયમી ભિક્ષુ ઠંડુ પાણી, કરાનું પાણી કે સચિત્ત બરફનું પાણી
ન સેવે (અર્થાત ન પીએ). પરંતુ અગ્નિથી પૂર્ણ તપાવેલું તથા
ધાવણનું નિર્જીવ થયેલું પાણી જ પ્રહણું કરે અને વાપરે. - નેંધ –આગળ ચોથા અધ્યચનમાં કહેવાઈ ગયું છે કે પાણીમાં બીજું કોઈ પણ શસ્ત્ર પડે તે તે નિર્જીવ થાય આથી ગેળ, આટે કે તેવી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
